Γιατί η συνεχής επιβράβευση δεν κάνει καλό στα παιδιά & πώς να αντικαταστήσουμε το «μπράβο»

Ήμουν πρόσφατα στην παιδική χαρά όταν άκουσα μία μαμά να λέει ξανά και ξανά μπράβο στο παιδί της για την ζωγραφιά του. Το έλεγε με τόση θέρμη που είχα σχεδόν πιστέψει ότι έχουμε ανάμεσά μας τον επόμενο Πικάσο! Εντάξει, υπερβάλλω αλλά είχα ειλικρινά πιστέψει ότι έχει ζωγραφίσει κάτι πολύ καλό! Και τελικά η ζωγραφιά ήταν απλά μια γραμμή… Μια γραμμή! Βέβαια, για να μην είμαι και άδικη κι εγώ τις προάλλες έδινα συγχαρητήρια στον γιο μου απλά επειδή δοκίμασε φασολάκια...

από τη Χρυσούλα Σπυράτου 

Σίγουρα όλες οι μαμάδες επιβραβεύουμε καθημερινά τα παιδιά μας, ακόμα και αν το «κατόρθωμά» τους είναι ότι φόρεσαν μόνα τους το μπουφανάκι τους. Και σίγουρα το κάνουμε με καλή πρόθεση. Οι ειδικοί όμως έρχονται να μας διαψεύσουν, εξηγώντας μας γιατί δεν είναι καλό να λέμε συνεχώς μπράβο στα παιδιά μας.
Ο Alfie Kohn, συγγραφέας και λέκτορας, υποστηρίζει πως αυτού του είδους η επιδοκιμασία δεν αυξάνει την αυτοπεποίθηση του παιδιού αλλά το κάνει να εξαρτάται ολοένα και παραπάνω από την αποδοχή των άλλων. Με άλλα λόγια, λέγοντας μπράβο στον γιο μου επειδή φόρεσε το μπουφάν του επηρεάζω το κίνητρό του, και έτσι την επόμενη φορά δεν θα φορέσει το μπουφάν του επειδή κατάλαβε πως αυτό είναι το σωστό, αλλά επειδή αποζητά την «επιβράβευση της μαμάς».

Έχουν γίνει, μάλιστα, και αρκετές μελέτες σχετικά με αυτό. Η Mary Budd Rowe, ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, παρατήρησε πως οι μαθητές οι οποίοι επαινούνταν διαρκώς από τους καθηγητές ήταν πιο διστακτικοί όταν απαντούσαν σε μια ερώτηση (δεν απαντούσαν καταφατικά π.χ. «είναι το γ» αλλά ρωτώντας «είναι το γ;») και δίσταζαν να αναλάβουν δύσκολες ασκήσεις ή να μοιραστούν με τους υπόλοιπους συμμαθητές τους τις ιδέες τους.

Φυσικά αυτό δεν είναι κάτι που αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη, απαιτείται κάποια προσπάθεια για να ελαττώσουμε την χρήση του «μπράβο, καλή δουλειά» που ξεστομίζουμε πολλές φορές ασυναίσθητα. Μπορείτε λοιπόν να αντικαταστήσετε ορισμένες φορές αυτήν την φράση με τους παρακάτω τρόπους:

• Να είστε συγκεκριμένες. Τα παιδιά δεν χρειάζονται ένα γενικόλογο μπράβο. Έχει σημασία για αυτά να τους επισημάνουμε συγκεκριμένα γιατί αυτό που έκαναν ήταν καλό, ώστε να αποκτήσουν κίνητρο να το επαναλάβουν στο μέλλον.
• Επικεντρωθείτε στην διαδικασία, όχι στο αποτέλεσμα. Στην περίπτωση ενός τεστ για παράδειγμα, αποφύγετε το «μπράβο που πήρες 100 στο διαγώνισμα» και προτιμήστε «πρέπει να διάβασες και να προσπάθησες πολύ για να πάρεις αυτόν τον βαθμό».
• Αποφύγετε να επαινέσετε το παιδί σας για πράγματα που δεν μπορεί να ελέγξει. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται π.χ. η ευφυΐα και η ομορφιά. Προτιμήστε να το επιβραβεύσετε για το πόσο γενναιόδωρο ή ευγενικό είναι.
• Πείτε αυτό που βλέπετε. «Μια μικρή επισήμανση- αναφορά σε αυτό που έκανε- είναι ακριβώς ό,τι χρειάζεται για να καταλάβει ότι το έχετε δει («Βλέπω ότι έβαλες τα παπούτσια σου μόνος») » αναφέρει ο Kohn.
• Πείτε ευχαριστώ. Πολλές φορές όταν λέμε μπράβο, αυτό που κατά βάθος θέλουμε να δείξουμε στο παιδί μας είναι ότι εκτιμάμε αυτό που έκανε. Την επόμενη φορά, για παράδειγμα που θα μαζέψει από μόνο του τα παιχνίδια του, πείτε του «σ’ ευχαριστώ».
Αυτοί είναι κάποιοι τρόποι να μειώσουμε τα πολλά «μπράβο» που λέμε αυτόματα ορισμένες φορές, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως μερικά «μπράβο» πού και πού είναι κακά.