Μιλήστε στα παιδιά σαν να είναι ενήλικες

Της Τζίνας Γαβαλά,
Δημοσιογράφος

Πριν λίγες μέρες έγινε η συγκέντρωση γονέων στον παιδικό σταθμό που πηγαίνουν τα παιδιά μου. Ήμουν πολύ περήφανη και συγκινημένη με αυτά που μου είπαν οι δασκάλες για τον Γιάννη και τον Γιώργο. Δεν θα καταντήσω γραφική να κοκορεύομαι για το τι μου λένε ή αν τα παιδιά μου είναι καλά και έξυπνα και ικανά. Θα μείνω σε ένα σχόλιο το οποίο με έκανε να αναρωτηθώ σε μεγαλύτερο βάθος για το πώς χτίζεται μια προσωπικότητα από τόσο μικρή ηλικία.

«Είναι πολύ ώριμα παιδιά, απαντούν με επιχειρήματα πάντα».

Όταν ζήτησα παράδειγμα που συνθέτουν αυτή την περιγραφή, οι δασκάλες μου είπαν περιστατικά που μου έφεραν δάκρυα στα μάτια. Ένα παιδάκι ήθελε να παίξει με τον Γιάννη. Εκείνος δεν ήθελε. Το παιδάκι έβαλε τα κλάματα και του είπε ότι δεν θα τον ξαναπαίξει ποτέ. Τότε ο Γιάννης του είπε: «Δεν καταλαβαίνω γιατί μου το λες αυτό. Με στενοχωρείς πολύ γιατί το ότι δεν θέλω να παίξω μαζί σου τώρα δεν σημαίνει ότι δεν είσαι φίλος μου. Απλά τώρα δεν θέλω να παίξω άλλο». Αντίστοιχα και ο Γιώργος όταν έβγαλε τον γύψο μετά το σπάσιμο του ποδιού του, δεν ήθελε να περπατήσει. Όταν οι δασκάλες προσπαθούσαν να καταλάβουν γιατί δεν το πατάει ενώ είναι καλά, εκείνος έλεγε: «Απλώς φοβάμαι ακόμη, σιγά σιγά θα το περπατήσω».

Τότε μου ήρθαν σαν flashback πολλές κουβέντες που έχω κάνει μαζί τους αλλά και βιβλία και άρθρα που με επηρέασαν κάπως, κάπου, κάποτε. Πάντα τους μιλούσα σαν να μιλάω σε έναν συνομήλικο μου άνθρωπο. Ακόμα και αν κάτι με είχε στενοχωρήσει στη δουλειά μου ή σε μια φίλη μου, τους έλεγα την αλήθεια. Χωρίς κλάματα και δράματα. «Η μαμά είναι λίγο στενοχωρημένη γιατί αυτός της φέρθηκε άδικα»
«Είναι ένας συνάδελφός μου που λέει πολλά ψέματα για να κάνει λιγότερη δουλειά κάτι που μεταβιβάζει μεγαλύτερο βάρος στους υπόλοιπους και αυτό δεν είναι σωστό»

Το ‘μεταβιβάζει’ το λέω κανονικά. Ποτέ δεν τους είπα όταν με ρώτησαν κάτι «Που να σου εξηγώ΄» ή «εσύ είσαι παιδάκι, δεν χρειάζεται να τα ξέρεις αυτά». Και πάντα όταν τους έλεγα μπράβο για κάτι, τους εξηγούσα γιατί τους λέω μπράβο. Ότι για παράδειγμα κάτι που έκαναν ήταν γενναίο, ή εντυπωσιακό ή πολύ δύσκολο, ή πολύ έξυπνο.

Δεν ήμουν και ούτε θα είμαι ποτέ σίγουρη αν κάνω καλά. Απλώς το ένστικτό μου με οδηγεί να τους φέρομαι έτσι, ο χαρακτήρας μου μου επιβάλλει να τους μιλάω έτσι και οι ειδικοί επικροτούν να μιλάμε στα παιδιά μας σαν να είναι ενήλικες. Οι λόγοι είναι αρκετοί:

1) Τα παιδιά μαθαίνουν το λεξιλόγιό τους και τους τρόπους τους από εμάς. Αν από πολύ μικρά μάθουν να μιλούν σωστά, με πλούτο γλώσσας, επιχειρήματα και με ωραίους τρόπους, αυτός θα είναι ο καθρέπτης της συμπεριφοράς τους και στο μέλλον.

2) Αν τους μάθεις ότι μπορούν να συμμετέχουν σε κάθε συζήτηση, τότε τους μαθαίνεις ότι αντίστοιχα δεν θα έχουν και εκείνα κανέναν κοινωνικό ρατσισμό απέναντι στους άλλους. Θα συμπεριλαμβάνουν τους πάντες στις κουβέντες τους και θα μάθουν να ακούν, κάτι που πια αποτελεί μεγάλη αρετή.

3) Για τα παιδιά, το γεγονός ότι το μέγεθός τους τα περιορίζει εκ των πραγμάτων από το να κάνουν οτιδήποτε θα ήθελαν «επειδή δεν είναι μεγάλοι ακόμα» τους προκαλεί μια αρκετά μεγάλη ένταση σε δεδομένες στιγμές της ζωής τους. Όταν αυτή η πραγματικότητα υπερτονίζεται από τη δική μας υπενθύμιση ότι ούτε και νοητικά μπορούν να συμμετέχουν σε πράγματα που θα ήθελαν, η αυτοπεποίθηση τους βυθίζεται και δεν τους δίνεται η δυνατότητα να νιώσουν όμορφα με τον εαυτό τους.

4) Είναι πολύ σημαντική επένδυση για το μέλλον της σχέσης μας με τα παιδιά μας το να κάνουμε διαλόγους μαζί τους. Αν θέσουμε τις βάσεις από πολύ μικρή ηλικία, ώστε να τους κάνουμε να νιώθουν ότι τους σεβόμαστε με το να τους συμπεριλαμβάνουμε στις συζητήσεις «των μεγάλων» και ότι μας ενδιαφέρει η άποψή τους, τότε και εκείνα όταν μεγαλώσουν είναι πολύ πιο πιθανό να μας θέλουν στις δικές τους συζητήσεις και να μας εμπιστεύονται.

5) Με το να τους μιλάμε στην -όχι μωρουδίστικη- γλώσσα τους βοηθάμε να αναπτύξουν τα αντανακλαστικά τους. ότι δηλαδή οι πράξεις έχουν συνέπειες. Αντί να πούμε «Χτύπησες; Να το κάνει η μαμά ΜΑ;», μπορούμε να πούμε: «Χτύπησες και πονάς τώρα σωστά; Νομίζω ότι πρέπει να είσαι λίγο πιο προσεκτικός όταν τρέχεις γιατί αν δεν προσέχουμε που πηγαίνουμε είναι επικίνδυνο να χτυπήσουμε». Και φυσικά μετά να τα πάρουμε μια σφιχτή αγκαλιά.

6) Αντίστοιχα, όταν τους εξηγείς τις συνέπειες των πράξεων τους, τους κάνεις συμμέτοχους σε αυτές. Δεν υπάρχει η λέξη τιμωρία. Υπάρχει η λέξη επιλογή. Αν επιλέξεις να πετάξεις τα παιχνίδια σου κάτω, τότε θα χάσουμε χρόνο για να τα μαζέψουμε και δεν θα προλάβουμε το παιδικό θέατρο. Έτσι, απλά δεν θα πάμε. Η αξιοπρέπεια που τους προσφέρουμε μέσα από αυτήν την αντιμετώπιση, έναντι της σκληρής στην ψυχή τους τιμωρίας, τους δίνει ένα εφόδιο στη ζωή που δεν θα επιτρέπουν σε κανέναν να τους το θίξει.

7) Τους βοηθάμε να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Αν αρχίσουν να κλαίνε επειδή ένα παιδάκι ή το αδερφάκι τους τους πήρε ένα παιχνίδι, αντί να φωνάξετε που μαλώνουν ή να σπεύσετε να σταματήσετε το κλάμα τους, είναι καλό να τους επικοινωνήσετε τον λόγο που τους προκαλεί το κλάμα. Είναι σημαντικό το παιδί να το ακούσει, ώστε να το καταλάβει. «Τώρα έχεις στενοχωρηθεί γιατί σου πήρε το παιχνίδι σου. Το καταλαβαίνω, απλά όταν ηρεμήσεις μπορείς να του το εξηγήσεις και να βρείτε μια λύση όπως το να το μοιραστείτε».

Ξαναλέω ότι δεν ξέρω αν ότι κάνω είναι σωστό ή όχι. Άλλωστε, το μοντέλο διαπαιδαγώγησης της κάθε οικογένειας είναι πολύ διαφορετικό και απόλυτα σεβαστό, από τη στιγμή που βασίζεται σε εμπεριστατωμένο σκεπτικό και μια φιλοσοφία ζωής που ο καθένας στηρίζει για εκείνον και τους δικούς του ανθρώπους. Εγώ, ανεξάρτητα από την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου, θεωρώ σπουδαίο ένας άνθρωπος να ξέρει να ακούει, να σέβεται, να συζητάει και να είναι δίκαιος. Με τον εαυτό του και τους γύρω του. Σε αυτό το πλαίσιο απλώς σέβομαι τα παιδιά μου και την αξιοπρέπειά τους. Ο σεβασμός κερδίζεται λένε. Και πράγματι. Τον κέρδισαν. Γιατί ήρθαν σαν άγγελοι στη ζωή μου, χωρίς να μου το ζητήσουν. Για αυτόν και όταν πια δεν θα έχουν ανάγκη την επιβεβαίωση από τη μαμά τους, τότε θα ξεκινήσω να είμαι περήφανη για μένα. Προς το παρόν είμαι απλά η πιο περήφανη μαμά του κόσμου.