Υπογονιμότητα: Που οφείλεται και πως αντιμετωπίζεται
Δημοσιεύθηκε στις | Τελευταία Ενημέρωση
Η απόφαση απόκτησης παιδιού για ένα νέο ζευγάρι ξεκινά πάντα με θετική διάθεση και αισιοδοξία. Όταν όμως οι προσπάθειες τεκνοποίησης δεν έχουν αποτέλεσμα τότε το όνειρο «σκοντάφτει» στην υπογονιμότητα και ξεκινά ο εφιάλτης.
Στην πραγματικότητα όμως, τα προβλήματα γονιμότητας είναι πολύ συνηθισμένα και πολλά ζευγάρια παλεύουν με αυτά. Ανεξάρτητα από την ηλικία, εκτιμάται ότι περίπου 1 στα 8 ζευγάρια, που καταβάλλουν συστηματικές προσπάθειες να αποκτήσουν ένα παιδί, έχουν έρθει αντιμέτωπα με κάποια μορφή υπογονιμότητας. Μάλιστα, υπολογίζεται πως στο 25% των ζευγαριών απαντώνται περισσότεροι από ένας παράγοντες υπογονιμότητας.
Η υπογονιμότητα δεν είναι μόνο γυναικεία ή μόνο ανδρική υπόθεση, καθώς μπορεί να οφείλεται τόσο στον άνδρα όσο και στη γυναίκα ή να έχει μικτή αιτιολογία. Τέσσερις στις δέκα περιπτώσεις κρύβουν γυναικεία προβλήματα, αντίστοιχη αναλογία ανδρικά, ενώ δύο στις δέκα περιπτώσεις δεν μπορεί να διευκρινισθεί η αιτιολογία. Πάντως η υπογονιμότητα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μια δυσκολία του ζευγαριού και να μην αποδίδεται στο κάθε άτομο ξεχωριστά.
Σύμφωνα με τον μαιευτήρα-γυναικολόγο Χάρη Χηνιάδη, το ποσοστό της ανεξήγητης υπογονιμότητας ανέρχεται περίπου στο 15 με 20%. Το ποσοστό αυτό ωστόσο, πέφτει καθώς περνούν τα χρόνια και βελτιώνονται οι εξετάσεις με τις οποίες διερευνώνται τα αίτια της υπογονιμότητας.
Υπάρχουν βέβαια αρκετές περιπτώσεις στις οποίες, ενώ οι εξετάσεις στις οποίες υποβάλλεται το ζευγάρι είναι φυσιολογικές, το ζευγάρι δεν μπορεί να συλλάβει και τότε μιλάμε για το φαινόμενο της ανεξήγητης υπογονιμότητας. Σ’ αυτή την περίπτωση, πέρα από τις βασικές εξετάσεις, πρέπει να διερευνηθούν όλοι οι παράγοντες που διαδραματίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην γονιμότητα.
Ας δούμε όμως τα συνηθέστερα αίτια για την υπογονιμότητα:
Η προχωρημένη ηλικία της γυναίκας
Όσο μεγαλύτερη είναι μια γυναίκα τόσο επηρεάζεται η ποιότητα των ωαρίων της. Η γυναικεία γονιμότητα φτάνει στο αποκορύφωμά της μεταξύ 20 και 29 ετών και έκτοτε η πορεία είναι καθοδική. Μάλιστα, μετά την ηλικία των 35-37 ετών, η γυναικεία γονιμότητα μειώνεται σημαντικά. Αυτή η μείωση της γονιμότητας είναι υπαρκτή παρά την ομαλή έμμηνο ρύση που μπορεί να έχει μια γυναίκα μετά την ηλικία των 40 ετών.
Προβλήματα ωοθυλακιορρηξίας
Πρόκειται για διαταραχές που μπορεί να προκληθούν από πολυκυστικές ωοθήκες, από ανεπαρκείς ωοθήκες, από προβλήματα βάρους και από έντονο στρες. Οι βασικότερες εκδηλώσεις των διαταραχών αυτών είναι ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση, όπως αμηνόρροια ή ολιγομηνόρροια.
Φραγμένες σάλπιγγες
Όταν οι σάλπιγγες είναι αδιάβατες τότε δεν μπορεί να γίνει γονιμοποίηση. Το φράξιμο των σαλπίγγων μπορεί να απορρέει από κάποια πυελική λοίμωξη, από συμφύσεις εξαιτίας παλαιότερων επεμβάσεων, λοιμώξεις μετά από επέμβαση στη μήτρα και μορφολογικές ιδιαιτερότητες. Προβλήματα μπορεί να προκαλέσουν επίσης και οι σάλπιγγες με υγρό ή πύον.
Η ενδομητρίωση
Πρόκειται για την ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού σε έκτοπη θέση, δηλαδή εκτός της κοιλότητας της μήτρας, που μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με πολλούς τρόπους. Η ενδομητρίωση διαγιγνώσκεται μόνο με την λαπαροσκόπηση. Αν αποδειχτεί ότι μια γυναίκα έχει ενδομητρίωση έχουμε έναν πολύ σημαντικό λόγο για να θεωρούμε ότι η ποιότητα των ωαρίων που παράγει μια γυναίκα είναι μειωμένη, αλλά επίσης ότι και η ποσότητά τους είναι μειωμένη. Επίσης η ενδομητρίωση από μόνη της αλλάζει το περιβάλλον της μήτρας μέσα στο οποίο εμφυτεύονται τελικά τα έμβρυα με αποτέλεσμα να έχουμε μειωμένη πιθανότητα εμφύτευσης.
Τα ινομυώματα και οι ενδομητρικοί πολύποδες
Τα ινομυώματα είναι ένα σύνηθες φαινόμενο για τη γυναίκα, ειδικά δε αυτά που προβάλλουν στην κοιλότητα της μήτρας μπορεί να λειτουργήσουν αποτρεπτικά για μια κύηση. Από την άλλη οι ενδομητρικοί πολύποδες μειώνουν κατά 50 % την πιθανότητα κύησης.
Ανδρικός Παράγοντας.
Η κιρσοκήλη που επηρεάζει τη συγκέντρωση, τον αριθμό, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, γενετικές ανωμαλίες που οδηγούν σε αγενεσία του σπερματικού πόρου, ορμονικές διαταραχές, δομικές ανωμαλίες του πέους, όπως ο επισπαδίας, ο υποσπαδίας και η φίμωση, φλεγμονές όπως οι προστατίτιδα, επιδιδυμίτιδα και ορχίτιδα και άλλες νόσοι, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια είναι τα βασικότερα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας. Ο ανδρικός παράγοντας εμφανίζεται (μόνος του ή με άλλες αιτίες) στο 40-50% των ζευγαριών.
Το αλκοόλ και το κάπνισμα
Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η χρόνια έκθεση σε τοξικές ουσίες. Μάλιστα, στην περίπτωση των γυναικών το κάπνισμα αυξάνει τη βιολογική ηλικία των ωοθηκών.
Πότε πρέπει να ζητηθεί ιατρική βοήθεια;
Το ζευγάρι πρέπει να επισκεφθεί τον γυναικολόγο εάν δεν έχει επιτευχθεί σύλληψη, μετά από 12 μήνες προσπαθειών, χωρίς προφύλαξη. Όταν δε η γυναίκα είναι μεγαλύτερη των 35 ετών, το διάστημα αυτό μειώνεται στους έξι μήνες. Για γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 40 ετών, τα χρονικά περιθώρια στενεύουν σημαντικά και δεν συνιστάται η προσπάθεια για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών.
Επίσης αν μια γυναίκα αντιμετωπίζει προβλήματα με τον κύκλο της και ο άνδρας έχει κάποιο ιστορικό ασθενειών, τότε η επίσκεψη στον ειδικό πρέπει να γίνεται από την αρχή των προσπαθειών.
Οι βασικές εξετάσεις που διενεργεί ο γυναικολόγος είναι:
- το διακολπκό υπερηχογράφημα
- ο ορμονικός έλεγχος
- η υστεροσαλπιγγογραφία για την διερεύνηση της βατότητας των σαλπίγγων, αλλά επίσης και της κοιλότητας του ενδομητρίου
- το σπερμοδιάγραμμα για τον άνδρα.
Τι ακολουθεί:
Το υπερηχογράφημα μπορεί να αναδείξει ένα ενδομήτριο πολύποδα που αφαιρείται εύκολα με υστεροσκόπηση ή ένα ινομύωμα που επηρεάζει την κοιλότητα της μήτρας και αφαιρείται με λαπαροσκόπηση. Επίσης μπορεί να υπάρχουν ανωμαλίες στη κατασκευή της μήτρας όπως διάφραγμα ή δίκερος μήτρα.
Ο ορμονικός έλεγχος αποκαλύπτει προβλήματα του θυρεοειδή, αλλά και βασικές ορμονικές διαταραχές όπως προβλήματα στις ωοθήκες, την ωορρηξία ή πιο σπάνια πτωχό ωοθηκικό δυναμικό.
Η σαλπιγγογραφία μπορεί να δείξει προβλήματα στις σάλπιγγες όπως συμφύσεις και ενδομητρίωση που μπορούν να βελτιωθούν με λαπαροσκόπηση, αλλά και πλήρη απόφραξή τους ή και παθολογικά προβλήματα όπως υδροσάλπιγγες που αναγκαστικά οδηγούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση.
Περεταίρω μπορεί να αναδειχθούν προβλήματα θρομβοφιλίας ή και ανοσολογικά τα οποία χρειάζονται ειδικές εξετάσεις που δεν γίνονται άμεσα.
Με βάση τα ευρήματα ο ειδικός στην μπορεί να συστήσει να γίνει λαπαροσκόπηση ή υστεροσκόπηση.
Λαπαροσκόπηση
Πρόκειται για χειρουργική επέμβαση. Ο γιατρός κάνει μια μικρή τομή στον ομφαλό και με μια λεπτή κάμερα επιθεωρεί τη μήτρα και τις σάλπιγγες. Μια χρωστική ουσία μπορεί να εγχυθεί μέσω του τραχήλου και έτσι ελέγχουμε τη βατότητά τους. Με λαπαροσκόπηση μπορούμε επίσης να ελέγξουμε για ενδομητρίωση ή την ύπαρξη συμφύσεων. Λαπαροσκόπηση συνιστάται συνήθως σε ινομυώματα, πυελική φλεγμονή, αποτυχημένες προσπάθειες εξωσωματικής, ενδομητρίωση ή μια έκτοπη εγκυμοσύνη.
Υστεροσκόπηση
Μια πολύ λεπτή κάμερα περνά μέσω του κόλπου και του τραχήλου για να ελέγξει τη μήτρα. Μπορούμε να ελέγξουμε για ινομυώματα, πολύποδες, διαφράγματα ή οποιεσδήποτε άλλες ανωμαλίες.
Αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας είναι ανάλογη φυσικά ανάλογη της αιτίας. Η θεραπεία γονιμότητας που μπορεί να προταθεί είναι προγραμματισμένες επαφές, ενδομητρική σπερματέγχυση, εξωσωματική γονιμοποίηση με την ανάλογη φαρμακευτική αγωγή.
Αν έχουμε ένα νέο ζευγάρι που δεν έχει πρόβλημα ηλικίας, το πρώτο στάδιο είναι η Πρόκληση Ωοθυλακιορρηξίας με φάρμακα και η παρακολούθηση της με υπερηχογραφικό έλεγχο. Αφήνουμε εν συνέχεια το ζευγάρι να έχει ελεύθερη, αλλά προγραμματισμένη, επαφή προκειμένου να συλλάβει.
Μπορούμε δεύτερον να κάνουμε Σπερματέγχυση και πρόκληση της δημιουργίας δύο ή τριών ωοθυλακίων. Έτσι έχουμε πολύ καλό προγραμματισμό της ωρίμανσης τους, όπως επίσης και την ευχέρεια της βελτίωσης του σπέρματος μέσα από την διαδικασία της φυγοκέντρησης. Εν συνεχεία γίνεται ένχυση μέσα στη μητρική κοιλότητα που μας δίνει τη δυνατότητα να υπερβούμε προβλήματα ανατομικά όπως συμφύσεις του τραχήλου.
Αν αυτά αποτύχουν τότε φυσικά το επόμενο στάδιο είναι η Εξωσωματική Γονιμοποίηση. Η εξωσωματική γονιμοποίηση δεν θα πρέπει να τρομάζει το ζευγάρι που είναι υπογόνιμο γιατί είναι μια διαδικασία η οποία είναι πλέον πολύ απλοποιημένη και σύντομη. Τα φάρμακα που λαμβάνονται είναι ασφαλή και αποδεδειγμένα δεν προκαλούν καρκίνο. Τα δε ποσοστά επιτυχίας είναι πολλαπλάσια των προηγούμενων τεχνικών υποβοήθησης της αναπαραγωγής.
Να θυμάστε: Τα προβλήματα υπογονιμότητας δεν πρέπει να είναι ταμπού, αλλά να τίθενται στον ειδικό, που θα προτείνει και τις κατάλληλες λύσεις για κάθε περίπτωση και κάθε ζευγάρι.
Πολλά ζευγάρια αποφεύγουν να επισκεφθούν τον ειδικό καθώς δεν μπορούν να παραδεχτούν ότι υπάρχει πρόβλημα είτε από την μία ή από την άλλη πλευρά. Σε όλη αυτή την διαδρομή για την θεράπευση του ενός ή του άλλου, το ζευγάρι θα πρέπει να είναι ενωμένο και αγαπημένο καθώς ο ψυχολογικός παράγοντας παίζει σημαντικό ρόλο. Ενημερωθείτε και εμπιστευτείτε τους ειδικούς
Διαβάστε επίσης:
Εξωσωματική γονιμοποίηση: Οι πιο συχνές ερωτήσεις (Μέρος Α')
Υπογονιμότητα και κλειστές σάλπιγγες. Από το γυναικολόγο Χάρη Χηνιάδη
