Δόμνα Μιχαηλίδου: Πρώιμη ανίχνευση και ένταξη στην αγορά εργασίας για τα άτομα με αυτισμό

Ένα παιδί μπορεί να έχει ιδιαίτερη κλίση στα μαθηματικά, στη μουσική, στις ξένες γλώσσες, στη μετεωρολογία, να έχει ιδιαίτερες κλίσεις και ενδιαφέροντα, αλλά να παρουσιάζει δυσκολίες στην κοινωνική του συμπεριφορά και στην επικοινωνία. 

Τα παιδιά με αυτισμό αντιλαμβάνονται τον κόσμο διαφορετικά από τους άλλους, ωστόσο δεν στερούνται δεξιοτήτων και εξυπνάδας. Τουναντίον.

Επιμέλεια: Μαργαρίτα Αργυροπούλου

Η ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη, υφυπουργός Εργασίας, αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δόμνα Μιχαηλίδου στέκεται στο πλευρό των οικογενειών και των παιδιών με αυτισμό. Επεξεργάζεται, λοιπόν, ένα ολιστικό σχέδιο που εστιάζει σε τρεις βασικούς άξονες: έμφαση στην πρώιμη ανίχνευση από την προσχολική ηλικία, στην κατάρτιση και στη διασύνδεση με την αγορά εργασίας, καθώς και στην αυτόνομη διαβίωση.

«Τον αυτισμό, την έως σήμερα "αόρατη" αυτή αναπηρία, εργαζόμαστε, για να την κάνουμε ορατή» δήλωσε στο ΑΠΕ η υφυπουργός, επισημαίνοντας ότι η έγκαιρη διάγνωση και η επακόλουθη πρώιμη παρέμβαση μπορούν να ανατρέψουν την πορεία αυτής της διαταραχής μέχρι και 50% και να αμβλύνουν μία de facto ανισότητα.

Τονίζει δε τη σημασία της προσχολικής ηλικίας, καθώς, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, τα προσχολικά χρόνια είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά ταυτόχρονα έχουν πολυδιάστατες συνέπειες στην κοινωνική συνοχή, την οικογενειακή πολιτική, την οικονομική ανάπτυξη και την καταπολέμηση των ανισοτήτων σε μία κοινωνία.

Οι ψυχολόγοι θεωρούν την προσχολική ηλικία - από 0 έως 6 ετών - ως την πιο κρίσιμη ηλικία στη ζωή ενός ανθρώπου. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι είναι η περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν όχι τόσο τις γνωστικές δεξιότητές τους, αλλά το συναισθηματικό κόσμο τους. Αναπτύσσουν τη γλώσσα και τη νοημοσύνη τους με τρόπους που δεν μπορούν να αναπληρωθούν αργότερα.

Παράλληλα, κάνει ειδική αναφορά και στο ρόλο των βρεφονηπιακών σταθμών. «Από την αρχή της θητείας μας, αντιμετωπίσαμε το ζήτημα των βρεφονηπιακών σταθμών συνολικά ως μία πολυεπίπεδη κοινωνική επένδυση, η οποία επιδρά τόσο στο παρόν των οικογενειών όσο και στο μέλλον των παιδιών, αλλά και ολόκληρης της χώρας» τονίζει η υφυπουργός Εργασίας.

Το ολιστικό σχέδιο παρέμβασης

Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, ο πρώτος στόχος της ομάδας που έχει συσταθεί με πρωτοβουλία της υφυπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνας Μιχαηλίδου και με τη συμβολή του think tank της διαΝΕΟσις, είναι να τεθούν οι ποιοτικές προδιαγραφές διαπαιδαγώγησης, απασχόλησης και φροντίδας των παιδιών (βρεφών και νηπίων έως 4 ετών) στους βρεφονηπιακούς σταθμούς.

Η ομάδα εργασίας θα παραδώσει προτάσεις, αλλά και πρακτικό υλικό - συλλογή με παιχνίδια και βιβλία - για το πώς πρέπει να διαμορφώνεται η καθημερινότητα των παιδιών ανά ηλικιακή ομάδα, θα ακολουθήσει πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος και σταδιακά θα επεκταθεί σε όλη τη χώρα. Ο δεύτερος στόχος είναι η εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου πρώιμης διάγνωσης και παρέμβασης από παιδοψυχολόγους, αναπτυξιολόγους και άλλες ειδικότητες και η ενσωμάτωσή του στη λειτουργία των σταθμών.

Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, σχεδιάζεται πρόγραμμα για τα παιδιά με αναπηρίες, που προβλέπει την έγκαιρη ενημέρωση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, με στόχο την άμεση και εξατομικευμένη παρέμβαση για κάθε περίπτωση, ενώ, παράλληλα, το υπουργείο φροντίζει για την οργάνωση και την εκπαίδευση των αρμόδιων φορέων σχετικά με την παροχή υπηρεσιών πρώιμης παρέμβασης και τη χρηματοδότηση στοχευμένου πακέτου υπηρεσιών.

Ειδικότερα, το υπουργείο επεξεργάζεται ένα ολιστικό σχέδιο παρέμβασης με τρεις άξονες:

1. Πρώιμη ανίχνευση από την προσχολική ηλικία

«Από την επόμενη σχολική χρονιά, θα "τρέξουμε" πιλοτικά πρόγραμμα πρώιμης ανίχνευσης παιδιών στο φάσμα του αυτισμού. Με στόχο το πιλοτικό πρόγραμμα να είναι γεωγραφικά και κοινωνικά αντιπροσωπευτικό, επιλέγουμε τους 200 βρεφονηπιακούς σταθμούς που θα συμμετάσχουν» σημειώνει η κ. Μιχαηλίδου, διευκρινίζοντας ότι ο σχεδιασμός της πρώιμης ανίχνευσης γίνεται με βάση τις πλέον έγκυρες και αναγνωρισμένες για την αποτελεσματικότητά τους επιστημονικές μεθόδους.

Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει, σε κάθε βρεφονηπιακό σταθμό προβλέπεται η διενέργεια - δύο φορές το χρόνο - ανιχνευτικών/σταθμισμένων τεστ διαφόρων τύπων και με διαφορετική στόχευση.

«Σκοπός μας είναι να καταλήξουμε στους κατάλληλους συνδυασμούς των τεστ που ανιχνεύουν με μεγαλύτερη αξιοπιστία τη διαταραχή. Το έργο αυτό το αναλαμβάνει ένα σώμα δασκάλων ειδικής αγωγής, οι οποίοι θα δώσουν τις κατευθυντήριες οδηγίες σε δασκάλους και γονείς των παιδιών» δηλώνει η υφυπουργός Εργασίας, επισημαίνοντας ότι η διάγνωση του αυτισμού δεν είναι μία εύκολη διαδικασία. «Για το λόγο αυτό», όπως υπογραμμίζει, «το βάρος της διάγνωσης και βέβαια της μετέπειτα παρέμβασης ανατίθεται σε έμπειρους επιστήμονες, νευροαναπτυξιολόγους, γιατρούς και θεραπευτές».

Σύμφωνα με την κ. Μιχαηλίδου, «η αξιολόγηση των τεστ σε συνδυασμό με το ιστορικό του κάθε παιδιού και καταγεγραμμένες συμπεριφορές από το οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον του αποτελούν ενδείξεις για ενδεχόμενη διαταραχή, η οποία χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Δεν υπάρχει ένα και μόνο σχέδιο εκπαίδευσης των παιδιών που θα διαγνωστούν με αυτισμό μέσα στους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Η παρέμβαση θα σχεδιάζεται για το καθένα ξεχωριστά και θα εξαρτάται από το επίπεδο της διαταραχής».

«Είναι, όμως, δική μας αρμοδιότητα να διασφαλίσουμε ότι υπάρχει για κάθε παιδί με αυτισμό το κατάλληλο περιβάλλον για την εκπαίδευση και θεραπεία του, που σε κάθε περίπτωση έχει εξατομικευμένα χαρακτηριστικά. Η συνεργασία δασκάλων και γονέων κρίνεται σε κάθε περίπτωση, όμως, απαραίτητη, ώστε το πρόγραμμα εκπαίδευσης να είναι συνεχές και συνεπές για το μέγιστο δυνατό καλό του παιδιού. Στη συνεργασία αυτή αποφασιστικός είναι ο ρόλος των παιδαγωγών, οι οποίοι, σε συνεργασία με την ομάδα των ειδικών ανίχνευσης, θα ενημερώνονται και θα προσαρμόζουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα στις ανάγκες του παιδιού και θα είναι σε ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με την οικογένεια.

Έτσι, λοιπόν, οι εκπαιδευμένοι πλέον νηπιαγωγοί θα βοηθούν τους γονείς να κατανοήσουν το πρόβλημα, να το αποδεχτούν και να αναζητήσουν επιστημονική παρέμβαση και θα φροντίζουν να παρέχουν οικογενειακή υποστήριξη για τη μείωση του άγχους των γονέων, συμβουλευτική αγωγή και οδηγίες για την κατάλληλη αντιμετώπιση των παιδιών» εξηγεί η υφυπουργός Εργασίας.

Το συνολικό κόστος του προγράμματος θα προκύψει, μόλις ολοκληρωθεί η διαμόρφωση του προγράμματος. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, οι πόροι θα απορροφηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και στο κόστος αυτό περιλαμβάνονται παιδαγωγικό υλικό, που θα μοιραστεί σε όλους τους παιδικούς σταθμούς (διαδραστικά εκπαιδευτικά βιβλία και εργαλειοθήκες παιχνιδιών), ειδικοί σύμβουλοι-εκπαιδευτές παιδαγωγών, εκπαίδευση των βρεφονηπιαγωγών στο συγκεκριμένο υλικό και οι τακτικές ενημερώσεις των ειδικών (νευρολόγων-παιδοψυχολόγων-κοινωνικών λειτουργών).

2. Κατάρτιση και αγορά εργασίας

Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο πρόκειται να αξιοποιήσει πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, ώστε να οργανωθούν προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης ειδικά διαμορφωμένα για άτομα στο φάσμα του αυτισμού.

Πέραν αυτού, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία θέσεων εργασίας για άτομα με αυτισμό. Συγκεκριμένα, ειδικοί σύμβουλοι για την εργασιακή απασχόληση επεξεργάζονται τόσο συγκεκριμένα κίνητρα προς τους εργοδότες όσο και για την εξεύρεση και προσέγγιση των θέσεων εργασίας που ταιριάζουν στις δεξιότητες των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού.

«Συμπληρωματική, αλλά εξίσου σημαντική, είναι η πρόβλεψή μας για την ενημέρωση, την ευαισθητοποίηση και την εκπαίδευση των ατόμων του εργασιακού περιβάλλοντος, ώστε εργαζόμενοι με αυτισμό να νιώθουν ασφάλεια και κατανόηση» συμπληρώνει η κ. Μιχαηλίδου.

3. Αυτόνομη διαβίωση

Επίσης, το υπουργείο επεξεργάζεται ένα ειδικά διαμορφωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο για την ίδρυση και λειτουργία μικρών δομών υποστηριζόμενης διαβίωσης.

Όπως αναφέρει η κ. Μιχαηλίδου, το πλαίσιο αυτό υπάρχει ήδη για τα άτομα με αναπηρία, αλλά, δεδομένων των ειδικών χαρακτηριστικών του αυτισμού, χρειάζεται εξειδίκευση και προσαρμογή.

Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, πρόκειται για μία παρέμβαση αποϊδρυματοποίησης, εφόσον δίνει τη δυνατότητα σε πολίτες που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού, αλλά έχουν την ικανότητα αυτόνομης διαβίωσης, να αποκτήσουν μία σχετική ανεξαρτησία, γεγονός που ενισχύει την αυτοπεποίθησή τους και την αυτοεκτίμησή τους. Οι δομές αυτές θα λειτουργήσουν επιπλέον βοηθητικά για τις οικογένειες των πολιτών με αυτισμό.

Δράση ευαισθητοποίησης

Η κ. Μιχαηλίδου επισημαίνει ότι το Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφέρειας Αττικής, με τη συμβολή του υπουργείου Εργασίας, στο πλαίσιο της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης του κοινού για την αόρατη αναπηρία, τον αυτισμό, διοργανώνουν για έναν μήνα τη δράση raceforautism.gr.

Συγκεκριμένα, καλούν όλους τους πολίτες να μπουν στην ψηφιακή πλατφόρμα να δηλώσουν συμμετοχή και να περπατήσουν, να τρέξουν, να κάνουν ποδήλατο, να κολυμπήσουν, να αθληθούν με όποιον τρόπο επιθυμούν.

Η δράση θα «τρέχει» από τις 2 Απριλίου, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού και για έναν μήνα.

Όπως αναφέρει η υφυπουργός, οι πολίτες που θα συμμετάσχουν, μετά την άθληση, που θα διαλέξουν, μπορούν να συμπληρώσουν στην πλατφόρμα τον τόπο και το χρόνο που αθλήθηκαν, να ανεβάσουν, αν το επιθυμούν, σχετική φωτογραφία και, με αυτόν τον τρόπο, να ευαισθητοποιήσουν με τη σειρά τους γι' αυτήν την τόσο συχνή, αλλά και τόσο άγνωστη αναπηρία.