Πώς εξηγούμε την απώλεια και τον θάνατο σε ένα παιδί;

Από τη Μαρία Ροδίτη

Έχετε παρατηρήσει ποτέ πώς τα μικρά παιδιά δεν έχουν καμία αντίληψη του χρόνου;  Υπάρχουν γονείς που λένε στο παιδί τους «μέχρι να ακούσουμε τρία τραγουδάκια στο αμάξι θα έχουμε φτάσει σπίτι», αντί να πουν ότι σε 15-20 λεπτά φτάνουν.

Φανταστείτε, λοιπόν, πόσο δύσκολο είναι να εξηγήσετε σε ένα παιδί την έννοια του θανάτου, «τον απόλυτο αποχωρισμό», όπως τον ονομάζει η παιδοψυχολόγος  Tovah Klein.

Παρακάτω, σας δίνουμε ορισμένες συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε καλύτερα αυτό το ζήτημα μαζί με το παιδί σας!

 

Διαβάστε τους βιβλία για το θάνατο

 «Υπάρχουν πια πολλά βιβλία, τα οποία "αγγίζουν" το ζήτημα του θανάτου, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.  Το παιδί ταυτίζεται με τον ήρωα που βιώνει μια τέτοια κατάσταση κι έτσι είναι σε θέση να αποβάλει το στρες ή τις ενοχές του με έναν τρόπο ασφαλή. Είναι σύνηθες τα παιδιά να γνωρίζουν ήδη για το θάνατο, περισσότερα απ' όσα νομίζουμε, μιας και αυτός συναντάται μέσα στα παραμύθια, στα παιδικά που βλέπουν, στο παιχνίδι τους», επισημαίνει στο all4mama η παιδοψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη.  

Να είστε ανοικτοί στις ερωτήσεις τους 

«Από την ηλικία των τεσσάρων ή πέντε ετών τα παιδιά μπορεί να ενδιαφέρονται πολύ για το θάνατο και ίσως να ανησυχούν μήπως «χάσουν» κάποιον από τους γονείς τους. Μπορεί  να κάνουν πολύ συγκεκριμένες ερωτήσεις σχετικά με το ποιος θα πεθάνει, πότε και πώς είναι να πεθαίνει κάποιος. Κάποια παιδιά ανησυχούν, ενώ άλλα απλώς θέλουν να πάρουν απαντήσεις και η κύρια απάντηση που θέλουν να λάβουν είναι ότι οι γονείς τους δεν πρόκειται να πεθάνουν σύντομα», εξηγεί η παιδοψυχολόγος Tovah Klein. Αν ένας παππούς έχει πεθάνει, καλό είναι να πείτε στα παιδιά: «Ο παππούς ήταν πολύ μεγάλος και είχε μια ασθένεια που είναι φυσιολογική για την ηλικία του». Στη συνέχεια, εξηγήστε ότι η μαμά και ο μπαμπάς δεν είναι τόσο μεγάλοι και είναι υγιέστατοι, οπότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Τα παιδιά χρειάζονται διαβεβαίωση ότι οι γονείς τους θα είναι εκεί για να τα φροντίσουν.

 

 Δώστε ειλικρινείς απαντήσεις

«Επειδή ο θάνατος είναι μια πολύ αφηρημένη έννοια, τα παιδιά συχνά δυσκολεύονται να αντιληφθούν απόλυτα τι ακριβώς είναι», λέει η Klein. Είναι δύσκολο να πείτε «ο παππούς πέθανε», αλλά πρέπει να το κάνετε. «Δε θα πρέπει να φοβόμαστε να χρησιμοποιήσουμε το ρήμα "πέθανε", ή να το αντικαθιστούμε με άλλα, όπως "χάθηκε", "έφυγε", "ταξίδεψε", ή "κοιμήθηκε". Πρόκειται ουσιαστικά για μια δική μας δυσκολία να αποδεχτούμε την έννοια του θανάτου. Με αυτόν τον τρόπο, μπερδεύουμε το παιδί και δυσκολεύουμε και το ίδιο να αντιληφθεί την οριστικότητα του θανάτου. Διότι αν πούμε ότι ο άνθρωπος που πέθανε "χάθηκε", τότε είναι θέμα χρόνου να βρεθεί, αν "έφυγε" ή "ταξίδεψε" θα γυρίσει. Κάποια στιγμή είπαν σε ένα κορίτσι ότι ο παππούς του "κοιμήθηκε για πάντα'’ και ανέπτυξε έντονη φοβία για τον ύπνο, μήπως και δεν ξυπνήσει ποτέ», συμβουλεύει η κα Σειραδάκη.

«Η ειλικρίνεια είναι η καλύτερη επιλογή όταν έχουμε να κάνουμε με συναισθήματα. «Είναι απόλυτα σωστό να δείχνετε τα συναισθήματά σας όταν βιώνετε μία απώλεια», τονίζει η Klein. «Τα παιδιά μαθαίνουν για τα αρνητικά συναισθήματα μέσα από τις πιο αξιόπιστες σχέσεις τους. Μπορεί να φοβούνται βλέποντας το γονιό αναστατωμένο, αλλά η μαμά και ο μπαμπάς είναι ο βράχος τους και ανησυχούν για αυτούς. Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι είστε καλά και ότι θα συνεχίσετε να τα φροντίζετε, όπως πάντα, ακόμα και αν είστε λυπημένοι. Είναι επίσης αναγκαίο να ενημερώσετε το περιβάλλον του παιδιού σας και το σχολείο του για την απώλεια που βιώνετε στην οικογένεια, ώστε το παιδάκι σας να έχει υποστήριξη σε αυτές τις δύσκολες στιγμές.

Να περιμένετε το αναπάντεχο 

Εάν έχετε χάσει ένα αγαπημένο σας πρόσωπο, το παιδί σας μπορεί να φαίνεται καλά και στη συνέχεια να βιώσει μια ξαφνική περίοδο θλίψης. Οι αντιδράσεις του - συμπεριλαμβανομένου του θυμού, της σύγχυσης και της σιωπής - μπορεί να σας εκπλήξουν. Προετοιμαστείτε γι 'αυτό. Σύμφωνα με την κα Σειραδάκη, «δε θα πρέπει να περιμένουμε τα παιδιά να θρηνήσουν με τον τρόπο που το κάνουν οι ενήλικες, όπως επίσης θα πρέπει να αποδεχόμαστε κάθε τους αντίδραση, όπως για παράδειγμα τη σιωπή ή το κλείσιμο στον εαυτό τους. Πολλές μαμάδες με ρωτάνε με επιμονή: "Μα γιατί δεν έχει κλάψει ακόμα το παιδί;". Θα πρέπει να σεβόμαστε τα συναισθήματα των παιδιών και να τους δίνουμε χρόνο. Αρκεί που είμαστε δίπλα τους όταν το χρειάζονται».

 

Η αναπόληση μπορεί να βοηθήσει

Το να κοιτάτε παλιές φωτογραφίες ή βίντεο με το αγαπημένο σας πρόσωπο θα είναι παρήγορο για όλους, όχι μόνο για τα παιδιά. Σύμφωνα με έρευνες, η νοσταλγία μπορεί να βοηθήσει και στη διαδικασία της επούλωσης της πληγής από την απώλεια ενός ανθρώπου. Οι γονείς μπορούν να εξηγήσουν ότι: «Δεν μπορούμε πλέον να δούμε τον παππού γιατί πέθανε. Αλλά μπορούμε να τον σκεφτόμαστε και να βλέπουμε τις φωτογραφίες για να θυμόμαστε μερικές όμορφες στιγμές που ζήσαμε μαζί του», συμβουλεύει η παιδοψυχολόγος Klein. «Μην πιστεύετε ότι ο θάνατος απαγορεύει το γέλιο. Το γέλιο είναι ένα μεγάλο θεραπευτικό εργαλείο. Το να είσαι σε θέση να γελάσεις με αναμνήσεις ή στιγμές με το αγαπημένο σου πρόσωπο υποδεικνύει πόσο σημαντική ήταν η παρουσία του στη ζωή σου».

Εξηγήστε στα παιδιά ότι δε φταίνε

«Τα παιδιά χρειάζονται διαβεβαίωση ότι δε φταίνε σε τίποτα που ένας αγαπημένος τους άνθρωπος πέθανε», λέει η Klein. Και προσθέτει: «γενικά, τα παιδιά τείνουν να κατηγορούν τον εαυτό τους όταν συμβαίνουν κακά πράγματα. Εξηγήστε τους ότι δεν είναι δικό τους λάθος που κάποιος αγαπημένος τους πέθανε. Δεν είναι λάθος κανενός. Το ίδιο ισχύει και για τη δική σας θλίψη. Πείτε στα παιδιά ότι είστε λυπημένοι που χάσατε ένα αγαπημένο πρόσωπο, αλλά εξηγήστε τους ότι δε φταίνε που εσείς στενοχωριέστε». «Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε στο παιδί ότι καμία του πράξη ή σκέψη δεν μπορεί να προκαλέσει κάτι τέτοιο, απαλλάσσοντάς το από κάθε ενοχή», αναφέρει η παιδοψυχολόγος Κλαίρη Σειραδάκη.

Συνεχίστε τη ρουτίνα σας!

 Σχολείο, γεύματα, ύπνος… Προσπαθήστε να διατηρήσετε τα προγράμματα των παιδιών όπως ήταν και πριν χάσετε το κοντινό σας πρόσωπο. Ο θάνατος διαταράσσει πολλές φορές το πρόγραμμα μίας οικογένειας, καθώς προκύπτουν έκτακτες εισαγωγές σε νοσοκομεία, κηδείες, μνημόσυνα σε άλλες πόλεις κλπ. Η ρουτίνα «βοηθά τα παιδιά να αισθάνονται οργανωμένα και προσγειωμένα», λέει η Klein. Όπως επισημαίνει η κα Σειραδάκη «σε πολλές περιπτώσεις παρατηρείται το ίδιο το παιδί να έχει την ανάγκη να επιστρέψει όσο το δυνατόν πιο γρήγορα στα μαθήματα, στις δραστηριότητές του, στη διασκέδασή του, στη ρουτίνα του. Κάτι τέτοιο, είναι απόλυτα υγιές και θα πρέπει να το ενισχύσουμε. Είναι παιδί και έχει ανάγκη, αλλά και κάθε δικαίωμα να ξεχνιέται και να χαίρεται. Το αν θα πάει σε ένα πάρτι και περάσει καλά, δε σημαίνει ότι δεν αγάπησε αυτόν που έχασε...».