Τροφικές αλλεργίες στα παιδιά. Πότε ανησυχούμε;

Σε συζητήσεις με άλλους γονείς μπορεί να έχετε ακούσει ότι κάποια παιδιά είναι αλλεργικά σε ορισμένες τροφές. Έχετε αναρωτηθεί αν είστε προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Γνωρίζετε πώς μπορείτε να διαπιστώσετε αν το δικό σας παιδί ανήκει σε αυτή την κατηγορία και τι μπορείτε να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε;

Η αλήθεια είναι πως τα περισσότερα παιδιά είναι δύσκολα με το φαγητό ειδικά όταν πρόκειται για τις λεγόμενες υγιεινές τροφές που δεν είναι και τόσο εύγευστες. Ωστόσο μερικές φορές, η άρνηση των παιδιών να φάνε κάποιο τρόφιμο δεν έχει να κάνει με τις προτιμήσεις τους, αλλά μπορεί να είναι σημάδι αλλεργίας.

Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες ,οι τροφικές αλλεργίες έχουν αυξηθεί. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι  παρουσιάζεται στο 5% των παιδιών, άρα πρόκειται για μια σχετικά συχνή ασθένεια.

Τι είναι η τροφική αλλεργία

Τροφική αλλεργία ονομάζεται η ανεπιθύμητη αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε κάποιο τρόφιμο (γάλα αγελάδας, αυγό, ψάρι, σιτηρά, ξηροί καρποί κ.ά.) και η βλάβη που προκαλεί η αντίδραση αυτή στο πεπτικό σύστημα, στο δέρμα ή στο αναπνευστικό.

Υπάρχουν δύο κατηγορίες τροφικής αλλεργίας:

• Οι μεσολαβούμενες από IgE αντισώματα – άμεσου τύπου. Αυτός ο τύπος αλλεργίας προκαλεί συμπτώματα άμεσα μετά από βρώση του ενοχοποιούμενου τροφίμου.  Μπορεί να προκαλέσει μέχρι και αναφυλαξία, μια δυνητικά θανατηφόρα αντίδραση.
• Μη IgE μεσολαβούμενες – μέσω κυττάρων . Αφορούν κυρίως σε συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν η αλλεργική πρωκτοκολίτιδα , η ηωσινοφιλική οισοφαγίτιδα – γαστρεντεροπάθεια , η τροφοεξαρτούμενη εντεροκολίτιδα.

Συμπτώματα

Η  άμεσου τύπου αλλεργική αντίδραση μπορεί να είναι από ήπια έως  πολύ σοβαρή και δυνητικά απειλητική  για τη ζωή. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται άμεσα μέσα σε λίγα λεπτά από την επαφή με το ενοχοποιούμενο τρόφιμο, μέχρι και δύο ώρες μετά.

Τα πιο συχνά σημεία και συμπτώματα είναι :

• Κοκκινίλες, πρήξιμο, φαγούρα
• Καταρροή, μπούκωμα , πολλαπλά φτερνίσματα
• Δυσκολία στην αναπνοή, βήχας, σφύριγμα στην ανάσα
• Βράχνιασμα φωνής, δυσκολία στην ομιλία
• Πόνος στην κοιλιά, ναυτία, έμετος
• Ζάλη, ¨ελαφρύ κεφάλι¨, χλόμιασμα, λιποθυμία. Στα πολύ μικρά παιδιά η πτώση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να εκδηλωθεί ως έντονη υπνηλία του παιδιού.

Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να εξηγήσουν πάντα με ακρίβεια τα συμπτώματά τους, και ίσως ακούσετε τις παρακάτω φράσεις, ειδικά από ένα παιδί μικρότερης ηλικίας:

• Κάτι έχει κολλήσει στον λαιμό μου
• Η γλώσσα μου είναι πολύ μεγάλη
• Με φαγουρίζει το στόμα μου

 

Πότε χρειάζεται άμεση βοήθεια;

Στις περιπτώσεις συνδυασμού συμπτωμάτων από δύο οργανικά συστήματα λέμε ότι ο ασθενής εμφανίζει αναφυλαξία , τη σοβαρότερη αλλεργική αντίδραση, μια κατάσταση επικίνδυνη για τη ζωή και δυνητικά θανατηφόρα η οποία χρήζει άμεσης θεραπείας.

Αν το παιδί σας δεν μπορεί να αναπνεύσει ή να καταπιεί μετά την κατανάλωση μιας τροφής, καλέστε αμέσως το νοσοκομείο. Άλλα συμπτώματα της αναφυλαξίας είναι τα εξής:

• Πόνος στο στήθος
• Αίσθηση μπερδέματος
• Λιποθυμία
• Προβλήματα στην αναπνοή και συριγμοί
• Πρήξιμο χειλιών, γλώσσας και λαιμού
• Δυσκολία στην κατάποση
• Αλλαγή χρώματος στο δέρμα, προς το μπλε
• Αδύναμος σφυγμός

Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν τόσο σοβαρές αλλεργίες πρέπει να έχουν μια ένεση επινεφρίνης μαζί τους ανά πάσα στιγμή, σε περίπτωση που βιώσουν αλλεργική αντίδραση.

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων έχει άμεση σχέση με τους ακόλουθους παράγοντες:

• Την ποσότητα της τροφής.
• Τη μορφή της τροφής (Τα υγρά απορροφούνται πιο γρήγορα από τα στερεά).
• Μαγειρεμένη τροφή είναι καλύτερα ανεκτή.
• Αναμεμειγμένη τροφή με άλλα είδη τροφής μπορεί να προκαλέσει λιγότερα συμπτώματα.
• Άσκηση αμέσως μετά την πρόσληψη της τροφής μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.

Πολύ σπάνια η αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί με κωλικούς στα βρέφη, έκζεμα, χρόνια διάρροια και στασιμότητα βάρους.

Ύποπτα τρόφιμα

• Γάλα (από οποιαδήποτε ζωική πηγή, το μητρικό γάλα είναι ασφαλές)
• Αυγά
• Ψάρι
• Οστρακόδερμα (όπως γαρίδες και καβούρια)
• Σιτάρι
• Σόγια
• Φιστίκια
• Ξηροί καρποί (όπως καρύδι και φουντούκι)

Αυτές είναι οι κορυφαίες αλλεργιογόνες τροφές για μωρά. Επίσης στις αλλεργιογόνες τροφές συγκαταλέγονται οι σπόροι όπως το σουσάμι, η μουστάρδα, ακόμη και η σοκολάτα.

 

Πότε αυξάνονται οι πιθανότητες αλλεργίας

• Οικογενειακό ιστορικό: είναι πιθανότερο να αναπτύξει ένα παιδί τροφική αλλεργία αν ένας γονιός ή ένα αδερφάκι έχει ένα αλλεργικό νόσημα
• Άλλο αλλεργικό νόσημα: αυξάνει η πιθανότητα αν το παιδί έχει ήδη ένα άλλο αλλεργικό νόσημα – ατοπική δερματίτιδα, άσθμα , ρινίτιδα
• Άλλη τροφική αλλεργία: αν έχει ήδη εμφανίσει αλλεργία σε ένα τρόφιμο αυξάνει η πιθανότητα ανάπτυξης τροφικής αλλεργίας και σε άλλα
• Καθυστερημένη εισαγωγή τροφών στα βρέφη

 

Πώς γίνεται η διάγνωση

Στην περίπτωση άμεσης αλλεργικής αντίδρασης, το παιδί υποβάλλεται σε ειδικές δερματικές δοκιμασίες (skin prick tests) και σε αιματολογικές εξετάσεις (γενική αίματος, lgE, RAST στα τροφικά αλλεργιογόνα), ώστε να εντοπιστούν τα αλλεργιογόνα που προκάλεσαν την αντίδραση αυτή.

Στην περίπτωση γαστρεντερικών εκδηλώσεων επιβραδυνόμενης αλλεργικής αντίδρασης, το παιδί παραπέμπεται σε παιδογαστρεντερολόγο και υποβάλλεται σε ενδοσκοπικό έλεγχο του πεπτικού και σε βιοψίες. Η ιστολογική εξέταση των βιοψιών στο μικροσκόπιο εντοπίζει τη φλεγμονή και την αύξηση των ηωσινοφίλων κυττάρων στον βλεννογόνο του οισοφάγου, του στομάχου, του λεπτού εντέρου, όπου προκαλεί εστιακή πάχυνση των λαχνών του και του παχέος εντέρου.

Στην παραπάνω ομάδα ασθενών, μπορεί να ακολουθήσουν ειδικές δερματικές δοκιμασίες (patch tests) για εντοπισμό του εμπλεκόμενου τροφικού αλλεργιογόνου.

Κάποιες φορές, ακόμη και μετά τη λήψη ιστορικού και τη διενέργεια εργαστηριακών εξετάσεων, είναι ασαφές αν κάποιος έχει τροφική αλλεργία ή την έχει ξεπεράσει. Ακολουθεί συνεπώς τροφική πρόκληση, μια διαδικασία σίτισης του παιδιού με το ύποπτο τρόφιμο  κάτω από ιατρική επίβλεψη.

 

Είναι αλλεργία ή δυσανεξία;

Πολλοί ασθενείς θεωρούν ότι έχουν τροφική αλλεργία σε αρκετές τροφές ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για δυσανεξία.

Οι βασικές διαφορές τους είναι οι εξής:

• Η τροφική αλλεργία είναι μια αντίδραση του ανοσοποιητικού του ασθενούς, ενώ η δυσανεξία συνήθως οφείλεται σε μια έλλειψη του κατάλληλου ενζύμου που βοηθά στην πέψη της τροφής ή σε πρόσθετα των τροφών.
• Σε μια αλλεργική αντίδραση μπορεί να υπάρχουν συμπτώματα από όλα τα οργανικά συστήματα και δυνητικά κινδυνεύει και η ζωή του ασθενούς ενώ στη δυσανεξία τα συμπτώματα είναι μόνο από το γαστρεντερικό ( κοιλιακό άλγος, μετεωρισμός, διάρροια) και ποτέ δεν είναι επικίνδυνη.
• Τα συμπτώματα στις αλλεργικές αντιδράσεις εμφανίζονται άμεσα , ενώ στη δυσανεξία συνήθως εντός κάποιων ωρών.
• Στην τροφική αλλεργία ακόμη και  ίχνη της τροφής μπορεί να προκαλέσουν  αντίδραση, ενώ στη δυσανεξία συνήθως χρειάζονται ικανές ποσότητες.

 

Θεραπεία

Σε μια ήπια – μέτρια αλλεργική αντίδραση αρκεί η χορήγηση ενός αντιισταμινικού. Παρόλα αυτά, το αντιισταμινικό δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεραπεύσει μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση.  Η  μοναδική θεραπεία σε αυτή την περίπτωση είναι η ενδομυϊκή χορήγηση αδρεναλίνης.  Οι ασθενείς με γνωστή τροφική αλλεργία επιβάλλεται  να έχουν πάντα μαζί τους προγεμισμένη συσκευή αυτοενιέμενης αδρεναλίνης. Τα παιδιά θα πρέπει να έχουν ακόμη και στο σχολείο τη συσκευή τους και γραπτό πλάνο αντιμετώπισης μιας αλλεργικής αντίδρασης.

Ο αλλεργιολόγος που παρακολουθεί το παιδί εκπαιδεύει τους κηδεμόνες και το παιδί στο σωστό τρόπο χορήγησης της αδρεναλίνης καθώς και  ενδελεχές διάβασμα των συστατικών  των τροφίμων. Με βάση νόμους παγκοσμίως, είναι υποχρεωτική η αναγραφή των βασικών αλλεργιογόνων των τροφίμων στη συσκευασία τους.

Τι γίνεται εάν το βρέφος παρουσιάσει αλλεργία ενώ θηλάζει

Μικρό ποσοστό βρεφών παρουσιάζει αλλεργία (π.χ. αίμα στα κόπρανα) ενώ θηλάζει, λόγω της ύπαρξης στο γάλα της μητέρας αλλεργιογόνων, τα οποία αυτή έχει προσλάβει από τις τροφές. Στην περίπτωση αυτή, καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια για συνέχιση του θηλασμού, συστήνοντας στη μητέρα ειδική δίαιτα. Εάν το μητρικό γάλα δεν επαρκεί, συνιστάται η χορήγηση, ως συμπλήρωμα, ειδικού γάλατος, που περιέχει πρωτεΐνη εκτεταμένης υδρόλυσης.

 

Πώς να προφυλάξω το παιδί μου;

Ο μοναδικός τρόπος να αποφευχθεί μια τροφική αλλεργική αντίδραση είναι η πλήρη αποχή από το τρόφιμο ή το θρεπτικό συστατικό που την προκαλεί. Αν λοιπόν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας παρουσιάσει κάποια αλλεργική αντίδραση σε κάποια τροφή αποφύγετε να του την προσφέρετε ξανά. Μεγάλη προσοχή είναι σημαντικό να δοθεί και σε διάφορα πιο σύνθετα τρόφιμα που μπορεί να περιέχουν τη τροφή αυτή.

Σημαντική είναι επίσης και η εκπαίδευση του παιδιού έτσι ώστε να γνωρίζει ποια τρόφιμα είναι σημαντικό να αποφεύγει. Είναι βοηθητικό να γίνει στο παιδί συνήθεια η ανάγνωση των συστατικών των έτοιμων παρασκευασμένων τροφίμων που αγοράζει, για να μπορέσει να αποφύγει όσα πιθανότατα θα του προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση.

Η παρασκευή φαγητού και σνακ στο σπίτι, χωρίς την προσθήκη της τροφής στην οποία το παιδί εμφανίζει αλλεργία, μπορεί επίσης να είναι εξαιρετικά βοηθητική.

Οι ακόλουθες συμβουλές είναι επίσης πολύ χρήσιμες:

• Αποκλειστικός μητρικός θηλασμός στους πρώτους τέσσερις μήνες ζωής του παιδιού.
• Αποφυγή έκθεσης του παιδιού στον καπνό.
• Μην προσθέσετε στο διαιτολόγιο του παιδιού στερεά τροφή πριν γίνει έξι μηνών.
• Να προσθέτετε μια-μια τις τροφές στο διαιτολόγιο του βρέφους έτσι ώστε να γίνεται εύκολα αντιληπτή πιθανή αλλεργία στην καινούρια τροφή.
• Προσθέστε το αβγό αργά στο διαιτολόγιο του παιδιού (μετά τον 8ον μήνα).
• Αποφύγετε τους ξηρούς καρπούς στα δύο πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού.