Σύνδρομο Μίνχαουζεν: Τι είναι και πως εκδηλώνεται

Με αφορμή την υπόθεση του θανάτου των τριών παιδιών από την Πάτρα, που έχει συγκλονίσει το πανελλήνιο, τον τελευταίο μήνα γίνεται πολύς λόγος για το σύνδρομο Μίνχαουζεν.

Σε πρόσφατη συνέντευξή της, η μητέρα των τριών κοριτσιών που έφυγαν ξαφνικά από τη ζωή μέσα σε διάστημα τριών χρόνων, δήλωσε διατεθειμένη να εξεταστεί από ψυχίατρο για την εν λόγω διαταραχή, προκειμένου να αποδείξει την αθωότητά της.

Τι είναι όμως τελικά το σύνδρομο Μινχάουζεν (Munchausen syndrome) και το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου (Munchausen by Proxy); Ποια τα αίτια του; Πως εκδηλώνεται; Και ποιες είναι οι συνέπειες; Εμείς ψάξαμε, ρωτήσαμε τους ειδικούς και συγκεντρώσαμε όλα όσα πρέπει να ξέρετε.

Σύνδρομο Μινχάουζεν

Σύμφωνα με τη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων (ICD-10), το σύνδρομο Μινχάουζεν είναι μια διαταραχή με σκόπιμη παραγωγή ή υπόκριση συμπτωμάτων ή ανικανοτήτων, σωματικών ή ψυχικών.

Ως σύνδρομο Μινχάουζεν ορίζεται, δηλαδή, η «πλασματική» κατάσταση ασθενείας. Όταν είναι προκαλούμενη ή προσποιούμενη από το ίδιο το άτομο προς τον εαυτό του, μέσω της λήψης φαρμάκων ή αυτοτραυματισμών.. Σκοπός είναι να προκαλέσει την προσοχή, τη συμπάθεια των γύρω του και να ασχοληθούν μαζί του.

Το άτομο αυτό είναι εξαιρετικά ενημερωμένο για τα συμπτώματα και την κλινική εικόνα της ασθένειας ή της κατάστασης που ενσαρκώνει. Μάλιστα, έχει συχνά την ικανότητα να πείθει ακόμη και τους πιο έμπειρους γιατρούς ή ειδικούς ψυχικής υγείας.

Σε αντίθεση με τους ασθενείς που πραγματικά αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας, για τους οποίους η νοσηλεία και η παραμονή στο νοσοκομείο δεν είναι μια ευχάριστη έκβαση, το άτομο με Σύνδρομο Μινχάουζεν νιώθει μεγάλη ικανοποίηση αν τελικά νοσηλευτεί.

Τα συνήθη σωματικά συμπτώματα του Συνδρόμου είναι κοιλιακό άλγος, ναυτίες, ίλιγγοι, ενώ ο σταθερός στόχος τους είναι να φαίνονται μονίμως άρρωστοι.

Το σύνδρομο Μινχάουζεν έλαβε το όνομά του από τον βαρώνο Μινχάουζεν,  μισθοφόρο του ρωσικού ιππικού, που πολέμησε κατά τη διάρκεια του Ρωσσοτουρκικού Πολέμου. Μετά την επιστροφή του από τον πόλεμο συνήθιζε να διηγείται σε φίλους και γνωστούς με εμφατικό έως και υπερβολικό τρόπο τα (συχνά φανταστικά) στρατιωτικά του και άλλα επιτεύγματα».

Σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου

Πέρα από το σύνδρομο Μινχάουζεν, όπου ο ίδιος ο πάσχων αναφέρει ότι βιώνει τα συμπτώματα, υπάρχει και το σύνδρομο Μινχάουζεν «διά πληρεξουσίου ή διά αντιπροσώπου» , όπου ένα εξαρτημένο άτομο, όπως π.χ. ένα παιδί ή ένας ηλικιωμένος εμφανίζει επίκτητη νόσο, προκαλούμενη από τον φροντιστή.

Ερωτηθείς για τα κίνητρα των πασχόντων από το συγκεκριμένο σύνδρομο, ο ψυχίατρος Ορέστης Γιωτάκος, σημειώνει ότι σε πολλές περιπτώσεις το βασικό κίνητρο «είναι η συμπάθεια και η θετική προσοχή που εισπράττει ο δράστης από το υγειονομικό προσωπικό και τον κοινωνικό περίγυρό του, καθώς εμφανίζεται ως αφοσιωμένος φροντιστής ή ως ‘άγγέλος του ελέους’. Σε άλλες περιπτώσεις, το κίνητρο μπορεί να είναι η επίδειξη των ιατρικών γνώσεων του ατόμου –συχνά τα άτομα με το συγκεκριμένο σύνδρομο διαθέτουν ιατρικές γνώσεις-, η επιστροφή ενός αδιάφορου συζύγου και η αποφυγή άλλων ευθυνών στη ζωή».

Μάλιστα, προσθέτει, υπάρχουν δύο μορφές εκδήλωσης του συνδρόμου:

• Με προσποίηση, όπου ο φροντιστής περιγράφει ανύπαρκτα συμπτώματα που δεν μπορούν να επιβεβαιωθούν από τους επιστήμονες υγείας και
• Με παραγωγή, όπου ο φροντιστής προκαλεί με διάφορους τρόπους τα συμπτώματα στον ασθενή-θύμα. Καθώς ο θύτης είναι συνήθως αρκετά ενημερωμένος σε ιατρικά θέματα, συχνά καταφέρνει να ξεγελάσει το ιατρικό προσωπικό.

Όταν το θύμα είναι παιδί, ο θύτης σε ποσοστό που φτάνει το 99% είναι η μητέρα του, ενώ τα θύματα είναι παιδιά κάτω των 5 ετών, που δεν μπορούν να εκφραστούν. Το σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου αποτελεί μια ακραία μορφή παιδικής κακοποίησης με υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας.

Τι κάνουν οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτό

Όπως εξηγεί Αμερικανίδα κλινική ψυχολόγος:

Ο φροντιστής, κατασκευάζει ένα πλαστό ιατρικό ιστορικό ή προκαλεί σημάδια μέσω του τραυματισμού ή και ασθένεια σ’ ένα πρόσωπο το οποίο βρίσκεται υπό την φροντίδα του (παιδί, ηλικιωμένος, ανάπηρος), έτσι ώστε να χρειαστεί να αναζητήσει βοήθεια από ιατρικό προσωπικό και νοσοκομεία.

Οι μονάδες υγείας, μη γνωρίζοντας ότι αντιμετωπίζουν μία τέτοια διαταραχή μπροστά τους, διευκολύνουν τη συνέχεια της κατάστασης του θύματος, το υποβάλλουν σε πληθώρα εξετάσεων, και κατόπιν θεραπειών, ακόμη και επεμβάσεων που εν τέλει είναι ανούσιες και επιβλαβείς και χειροτερεύουν την κατάσταση.

Ο θύτης δεν έχει κάποιο υλικό κέρδος από αυτή την κατάσταση ούτε αποσκοπεί σε κάτι τέτοιο, αλλά καλύπτει την εσωτερική του ανάγκη να κερδίζει τον οίκτο και την προσοχή είτε του ιατρικού προσωπικού είτε άλλων ανθρώπων και λαμβάνουν ευχαρίστηση μέσα από αυτό. Ο θύτης καταφέρνει και πείθει το περιβάλλον γιατί πριν βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό του έχει μελετήσει πολύ καλά τη νόσο που θέλει να υποκριθεί και γνωρίζει ακριβώς την συμπτωματολογία ώστε να την προκαλέσει.

Οι τρόποι που χρησιμοποιεί ποικίλλουν: δηλητηρίαση, τραύματα, αιμορραγία, μολύνσεις με τοξίνες ή φάρμακα, ασφυξία.

Μπορεί να εισάγει στον οργανισμού του θύματος ουσίες είτε μέσω της έκχυσης είτε δια στόματος ή να αλλοιώσει τη δειγματοληψία όπου θα προσκομιστεί για εξέταση, ώστε να προκαλέσει τεχνητά ασθένεια στο θύμα. '

Όπως είναι αντιληπτό όλο αυτό είναι πολύ επικίνδυνο με καταστροφικές συνέπειες για την εξέλιξη της υγείας του θύματος. Το θύμα είτε δηλητηριάζεται σταδιακά, ή διαγιγνώσκεται λανθασμένα, λαμβάνει θεραπείες που δεν χρειάζεται ή υπόκειται σε επεμβάσεις και χειροτερεύει ή καταλήγει. Άρα μιλάμε για μια δολοφονική ενέργεια του θύτη προς το θύμα.

Τα αίτια του Συνδρόμου Μινχάουζεν

Όσο περίεργο κι' αν φαίνεται, τα αίτια δεν έχουν διευκρινιστεί εντελώς. Το σίγουρο είναι ότι όπως έχουν δείξει οι  έρευνες μέχρι σήμερα, στην ανάπτυξή του παίζουν ρόλο, τόσο βιολογικοί όσο και ψυχολογικοί παράγοντες.

Επιπλέον, είναι πολύ ισχυρές οι ενδείξεις ιστορικού κακοποίησης ή παραμέλησης στα παιδικά χρόνια του ατόμου. Κυρίως, όταν στερήθηκε η συναισθηματική πληρότητα στην παιδική του ηλικία.

Πιθανά ενδεικτικά στοιχεία  αποτελούν: το ασαφές και ασυνάρτητο ιστορικό, οι επαναλαμβανόμενες επισκέψεις στο γιατρό με τα ίδια συμπτώματα, η εμφάνιση των συμπτωμάτων όταν το θύμα βρίσκεται υπό την φροντίδα του θύτη, αλλά και η εξάλειψή τους  κατά την απουσία του θύτη.

Το προφίλ των πασχόντων

Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που έχουν οι πάσχοντες από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου. Αυτά είναι:

• Μπορεί να έχουν ιατρικές γνώσεις ή να είναι οι ίδιοι υγειονομικοί
• Μοιάζουν αφοσιωμένοι στο παιδί ή στο εξαρτώμενο άτομο
• Είναι πολύ φιλικοί και συνεργάσιμοι με το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό
• Επιζητούν την συμπόνια και την προσοχή
• Μοιάζουν να ανησυχούν πολύ (μερικές φορές, υπερβολικά πολύ) για το παιδί τους
• Πάσχουν οι ίδιοι από φανταστικές διαταραχές, τις οποίες προκαλούν στον εαυτό τους
• Θέλουν να έχουν τον πλήρη έλεγχο της κατάστασης
• Δεν βλέπουν τίποτα κακό στη συμπεριφορά τους

Οι ύποπτες ενδείξεις

• Ένα άτομο που πάσχει από σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου δεν φεύγει λεπτό από το προσκέφαλο του «ασθενούς» που φροντίζει. Μιλά επίσης λεπτομερώς για τα συμπτώματα που έχει ο ασθενής και για τη φροντίδα που του παρέχει. Αυτό τυπικά γίνεται για να βλέπουν όλοι πόσο καλός φροντιστής είναι ο πάσχων από το σύνδρομο.
• Ο ασθενής βελτιώνεται στο νοσοκομείο, αλλά επιδεινώνεται όταν επιστρέφει στο σπίτι.
• Το παιδί ή το εξαρτώμενο άτομο έχει ιστορικό πολλαπλών νοσηλειών. Συχνά μπορεί να έχει επίσης περίεργους συνδυασμούς συμπτωμάτων
• Τα συμπτώματα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου γενικώς τα περιγράφει ο φροντιστής. Το προσωπικό του νοσοκομείου δεν είναι ποτέ μάρτυρας αυτών των συμπτωμάτων. Επιπλέον, όταν απουσιάζει ο φροντιστής, το εξαρτώμενο άτομο δεν έχει συμπτώματα
• Δεν συμμετέχει κανένα άλλο μέλος της οικογένειας στη φροντίδα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
• Τα συμπτώματα που αναφέρει ο φροντιστής δεν ταιριάζουν με τα αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων
• Μερικές φορές το αίμα στα δείγματα που στέλνονται στο εργαστήριο δεν ταιριάζει με το αίμα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
• Ανευρίσκονται ίχνη χημικών ουσιών στο αίμα, τα κόπρανα ή τα ούρα του παιδιού ή του εξαρτωμένου ατόμου
• Μπορεί ακόμα να υπάρχει ιστορικό μίας ή περισσότερων ασυνήθιστων ασθενειών ή θανάτων παιδιών στην οικογένεια

Η ειδικός εξηγεί: «Είναι συχνότερα η μητέρα, παρουσιάζεται αρχικά ως φυσιολογικός και στοργικός γονέας, ενώ είναι φοβερά χειριστική, λέει ψέματα, δίνει συνεχώς εξηγήσεις για την συμπεριφορά της, έχει ιατρικές γνώσεις και της αρέσει να ασχολείται με αυτά και να κάνει επίδειξη γνώσεων. Αρνείται την παθολογική συμπεριφορά ακόμη και όταν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, η συμπεριφορά της γίνεται πιο επικίνδυνη αν αντιληφθεί ότι την υποψιάζονται, αλλάζει συμπεριφορά όταν αυτή αποκαλύπτεται, αλλά συνήθως δεν σταματά τη δράση της. Αναζητά βοήθεια από πολλούς διαφορετικούς γιατρούς με συχνές επισκέψεις σε νοσοκομεία και συχνή χρήση φαρμάκων. Μπορεί να δείχνει ιδιαίτερα αγχώδης και να επιμένει πως το παιδί της είναι ευάλωτο στις αρρώστιες ή να επιμένει ότι νοσεί. Το έχει εσώκλειστο σπίτι και οι εξετάσεις του παιδιού φαίνονται φυσιολογικές.

Αν, δε, και το παιδί δείχνει έντονα προσκολλημένο με τη μητέρα θύτη, και υπάρχει φόβος συσχέτισης με οποιονδήποτε άλλον τότε θα πρέπει να διερευνάται περαιτέρω η περίπτωση. Όταν το παιδί απομακρύνεται από τη μητέρα δείχνει σημάδια ανάκαμψης. Συχνά, η μητέρα έχει ιστορικό συνδρόμου Μινχάουζεν και χρησιμοποιεί τα θύματά της για να ικανοποιήσει τις εσωτερικές της ανάγκες, με την προσοχή που εισπράττει έχοντας ένα άρρωστο παιδί».

Η θεραπεία

Σε γενικές γραμμές, το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου αντιμετωπίζεται πολύ δύσκολα. Συχνά χρειάζεται χρόνια συμβουλευτικής και ψυχολογικής υποστήριξης για να υπάρξει ουσιαστική βελτίωση, λένε οι ειδικοί.

Την κατάσταση δυσχεραίνει το γεγονός ότι είναι πολύ δύσκολη και η διάγνωσή του, διότι ο πάσχων ψεύδεται συνεχώς. Αρνείται επίσης ότι έχει πρόβλημα και μπορεί να είναι αρνητικός στη θεραπεία. Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται μόνο όταν αντιμετωπίζει και συνοδά προβλήματα (π.χ. μια αγχώδη διαταραχή).

Ακόμα και μετά τη θεραπεία, όμως, μπορεί να επαναλάβει τη συμπεριφορά του. Γι’ αυτό, οι γιατροί, οι ειδικοί στην ψυχική υγεία και οι συγγενείς του πρέπει να τον παρακολουθούν στενά. Αυτό είναι ιδιαιτέρως απαραίτητο όταν βρίσκεται μαζί με ευάλωτα άτομα, όπως μικρά παιδιά ή εξαρτώμενους ενήλικες

Τα παγκόσμια στατιστικά του Μινχάουζεν

Η διαταραχή αυτή αφορά ως επί το πλείστον μητέρες (85%), και υπάρχει το ενδεχόμενο αλλά μέλη της οικογένειας να υπάρχουν ως ηθικοί αυτουργοί. Αρκετές από τις μητέρες, πάσχουν από ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διαταραχές προσωπικότητας ή έχουν προσωπικό ιστορικό από το ίδιο σύνδρομο, δηλαδή να προκαλούν πλασματικές ασθένειες στον εαυτό τους. Οι σύζυγοι-πατεράδες στις περισσότερες περιπτώσεις έχουν άγνοια, είναι ήδη απόμακροι και μάλιστα φροντίζουν οι μητέρες να τους απομακρύνουν κι άλλο επιμελώς.

Σε μικρότερο ποσοστό ως θύτες οι πατεράδες (γύρω στο 7%), συγγενείς, θετοί και ανάδοχοι γονείς, οικιακοί βοηθοί και μπέιμπι σίτερς. Τα παιδιά κάτω των 5 ετών, και των δύο φύλων είναι τα πιο συνήθη θύματα αν και μπορεί να συνεχιστεί και κατά την εφηβεία και τα ίδια τα θύματα μετέπειτα ως ενήλικες εκδηλώνουν με τη σειρά τους το σύνδρομο στα παιδιά τους.

Από τη στιγμή που το σύνδρομο είναι δύσκολο να διαγνωστεί, διαιωνίζεται η κατάσταση για το θύμα με αποτέλεσμα να νοσεί, να χειροτερεύει και να καταλήγει. Τα ποσοστά θνησιμότητας φαίνεται να αγγίζουν το 7-10%, ενώ όταν υφίστανται δηλητηριάσεις ή ασφυξία μπορεί να αυξηθεί στο 30%.

Το πιο διάσημο θύμα

Πρόκειται για την Gypsy Rose Blanchard, η οποία το 2015 καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση για τον φόνο της μητέρας της Dee Dee. Η ίδια παραδέχτηκε ότι ζήτησε από τον φίλο της, Nicholas Godejohn να τη σκοτώσει για λογαριασμό της.

Δήλωσε απογοητευμένη με την ποινή της καθώς ναι μεν η πράξη της ήταν αξιόποινη, ήταν υπερβολική δε, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς τα όσα πέρασε στο πλευρό της μητέρας της.

Η ανατριχιαστική ιστορία ξεκίνησε το 1991 όταν η Dee Dee, η οποία έπασχε από το σύνδρομο Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου, πήγε την κόρη της η οποία τότε ήταν μόλις λίγων μηνών στον γιατρό. Όπως ισχυρίστηκε το παιδί υπέφερε από υπνική άπνοια και φοβόταν πολύ για τη ζωή του. Τα συμπτώματα που περιέγραψε ήταν φυσικά ψεύτικα, και κάπως έτσι ξεκίνησε το ταξίδι της Gypsy στην απόλυτη παράνοια.

Ήδη μέχρι την ηλικία των 8 ετών το κορίτσι υπέφερε από λευχαιμία, μυική ατροφία και ένα σωρό άλλες ασθένειες. Μάλιστα ένα αθώο ατύχημα που είχε, χτύπησε λίγο το πόδι της, οδήγησε την Dee Dee να την καθηλώσει σε αναπηρικό καροτσάκι μιας και ο τραυματισμός της ήταν πολύ πιο σοβαρός από αυτό που έδειχνε.

Επιπλέον, έτρωγε μέσω σωλήνα τροφοδοσίας χωρίς ωστόσο να έχει απολύτως κανένα πρόβλημα ενώ κατά τη διάρκεια του ύπνου χρησιμοποιούσε ειδική συσκευή για να τη «βοηθά» στην αναπνοή.

Παράλληλα, υπεβλήθη σε αμέτρητες εγχειρίσεις, ενώ όταν τα δόντια της σάπισαν, λόγω της δυνατής φαρμακευτικής αγωγής, η μητέρα της απλά της τα έβγαλε.

Όταν η Gypsy ήταν 14 ετών, ένας από τους νευρολόγους που την εξέταζαν, άρχισε να υποψιάζεται ότι το κορίτσι ήταν θύμα του συνδρόμου Μινχάουζεν διά αντιπροσώπου, χωρίς ωστόσο να προσφύγει στις Αρχές.

Στο μεταξύ, η κοπέλα μεγάλωνε και υποψιαζόταν όλο και περισσότερο ότι η υγεία της είναι μια χαρά και ότι η μητέρα της παίζει ρόλο σε όλα αυτά.

Καθώς έψαχνε τρόπους προκειμένου να απαλλαγεί από τα βασανιστήρια της μητέρας της, σκέφτηκα ότι ο φίλος της,  Nicholas Godejohn, ήταν η μοναδική της σωτηρία.

Η Gypsy του ζήτησε να σκοτώσει τη μητέρα της και έτσι κι έγινε. Όσο ο νεαρός χτυπούσε μέχρι θανάτου την Dee Dee, η κόρη της ήταν στην τουαλέτα με καλυμμένα τα αυτιά της.

Στη συνέχεια οι δύο νέοι το έσκασαν, ωστόσο, η αστυνομία δεν άργησε να τους εντοπίσει.

Η Gypsy καταδικάστηκε σε 10 χρόνια φυλάκιση για φόνο δευτέρου βαθμού ενώ ο συνεργός της σε ισόβια.

https://www.youtube.com/watch?v=ie4LQWlx4mo&feature=emb_imp_woyt