Σχολεία του δάσους: Μια δασκάλα περιγράφει πως η Δανία καταφέρνει να «εκπαιδεύει» ευτυχισμένα παιδιά

Μου αρέσει διαρκώς να μαθαίνω και «η συνάντησή» μου με καινούριες γνώσεις μόνο τυχαία δεν είναι...Η επιθυμία μου να ανακαλύτπω, είναι που τις έλκει. Ενώ οι πανεπιστημιακές σπουδές μου στο ΕΚΠΑ (Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία) έφταναν προς το τέλος τους, η πεποίθησή μου ήταν πως το πραγματικό ταξίδι τώρα άρχιζε και πως υπήρχαν πάρα πολλά που δεν γνώριζα. Έτσι, αποφάσισα να ξεκινήσω μία περιοδεία σε σχολεία άλλων χωρών με σκοπό να διευρύνω τους εκπαιδευτικούς ορίζοντές μου και όχι μόνο. Ωστόσο, σύντομα κατάλαβα πως αυτή η περιοδεία θα συνεχιζόταν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου.

Οι αναζητήσεις και οι διερευνήσεις μου περιστρέφονταν γύρω από το παιχνίδι των παιδιών της προσχολικιής ηλικίας, τον τρόπο που μεγαλώνουν και τον τρόπο που μαθαίνουν. Η επικέντρωσή μου όμως δεν είναι μόνο στο πώς μαθαίνουν ακαδημαϊκές γνώσεις, αλλά κυρίως στο πώς μαθαίνουν τον εαυτό τους, πώς να συνυπάρχουν με τους άλλους ανθρώπους, πώς να είναι ευτυχισμένα και ως παιδιά και ως ενήλικες.

Σύντομα, κατά τη διάρκεια της περιπλάνησής μου παρατήρησα την ευεργετική επίδραση της φύσης τόσο στην ανάπτυξη όσο και στην ψυχοσύνθεση των παιδιών. Ερευνώντας περισσότερο, διαβάζοντας αλλά και μέσα από σεμινάρια που παρακολούθησα, έμαθα για την εκπαίδευση στη φύση. Ανακάλυψα τα σχολεία του δάσους, και την εκπαιδευτική νοοτροπία των Σκανδιναβών (συγκερκιμένα των Δανών, οι οποίοι από το 1973 θεωρούνται ο πιο ευτυχισμένος λαός).

Ένας από τους σταθμούς της περιοδείας μου δεν θα μπορούσε παρά να είναι και τα σχολεία του δάσους στη Δανία. Σχολεία δηλαδή τα οποία όχι μόνο βρίσκονται μέσα σε ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον, αλλά και που η φιλοσοφία και η διαδικασία μάθησης των παιδιών είναι αλληλένδετες με τη φύση.

Με μια ομάδα εκπαιδευτικών από διάφορα μέρη του κόσμου επισκεφθήκαμε τα σχολεία του δάσους, μιλήσαμε με τους εκπαιδευτικούς, παρατηρήσαμε τα παιδιά και παίξαμε μαζί τους. Θα μου μείνει αξέχαστη εμπειρία το παιχνίδι με ένα κοριτσάκι 5 ετών με το οποίο δεν μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε λεκτικά καθώς εκείνο γνώριζε μόνο Δανέζικα, ωστόσο μπορέσαμε και συνεννοηθήκαμε και κάναμε παρέα, παίξαμε, γελάσαμε, ψήσαμε και ψωμάκια στο υπαίθριο τζάκι του σχολείου. Καταφέραμε να επικοινωνήσουμε παίζοντας μαζί, και αυτό είναι που κάνει το παιχνίδι τόσο σπουδαίο. Δε χρειάζεται να μιλάμε την ίδια γλώσσα. Το παιχνίδι έχει έναν δικό του κώδικα και εξέχοντα ρόλο στον κώδικα αυτόν ,έχει το γέλιο. Όταν παίζουμε, διασκεδάζουμε και περνάμε καλά, δημιουργούμε σχέσεις, αντιμετωπίζουμε προκλήσεις ως ομάδα, δρούμε από κοινού για έναν σκοπό, μαθαίνουμε. Σε ποιον δεν αρέσει εξάλλου το παιχνίδι, είτε παιδί είτε ενήλικα;

Παρατηρώντας τα παιδιά να παίζουν στη φύση διαπίστωσα κάτι παραπάνω από την ηρεμία που διακατείχε και τα ίδια αλλά και τους εκπαιδευτικούς τους. Διαπίστωσα ότι υπήρχε εμπιστοσύνη μεταξύ τους. Τα παιδιά εμπιστεύονταν τους εκπαιδευτικούς στο ότι είναι πάντα διαθέσιμοι να τα κατανοήσουν, να τα ακούσουν με ηρεμία, ειλικρίνια και ευγένεια αλλά ακόμα πιο σημαντικό το ότι οι εκπαιδευτικοί έδειχναν εμπιστοσύνη στα παιδιά, στις επιλογές τους, στις πρωτοβουλίες που έπαιρναν. Η αντιμετώπιση και η στάση τους απέναντι στα παιδιά ήταν πάντα θετικά προσανατολισμένη ενώ η συμπεριφορά τους ήταν τέτοια ώστε να μεταφέρει το μήνυμα στα παιδιά, ότι πιστεύουν σε εκείνα! Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά αποκτούν πίστη στον εαυτό και στις δυνάμεις τους

Αυτό που παρατήρησα τις ημέρες στη Δανία είναι πως τα παιδιά παίζοντας και μέσα αλλά και έξω στη φύση δρουν πολύ συχνά σε ομάδες.

Το παιχνίδι σε ομάδες ενισχύει δραστικά το εσωτερικό κίνητρο των παιδιών να καταφέρουν κάτι, να ξεπεράσουν ίσως έναν δισταγμό τους, και έχοντας πίστη στις δυνάμεις τους, να τολμήσουν. Το να παίξουν με τους φίλους τους είναι ένα πολύ ισχυρό κίνητρο γι’ αυτά και πηγάζει από μέσα τους.

Είναι πολύ σημαντικό ό,τι καταφέρνουν τα παιδιά να εκπορεύεται από δικά τους εσωτερικά κίνητρα και όχι από εξωγενείς παράγοντες διότι έτσι καλλιεργείται μια νοοτροπία αυτοπαρακίνησης που τα συνοδεύει σε όλη τους τη ζωή. Ό,τι κάνουν, να το κάνουν για τον εαυτό τους, για να είναι εκείνα ευχαριστημένα. Αυτός ο παράγοντας είναι που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ευτυχία του ανθρώπου. Να σκέφτεται δηλαδή, για ποιον κάνει ό,τι κάνει. Για ποιον κάνει κάποιες επιλογές στη ζωή του, ποιον θέλει να ικανοποιήσει;

Παρατηρώντας τα παιδιά να παίζουν λαμβάνουμε πολύτιμες πληροφορίες για τα ενδιαφέροντά τους, τα βιώματα και τις εμπειρίες τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συναντησή μου μια μέρα σε ένα από τα σχολεία στη Δανία με μια ομάδα παιδιών ηλικίας 5 και 6 ετών.

Βρισκόμαστε στην πλαγιά ενός μικρού λόφου με θέα τη Βαλτική και μπροστά τα φιόρδ δημιουργούν μια μικρή παραλία. Δεξιά δέντρα ψηλά σχηματίζουν ένα δασάκι και μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι η γη είναι καλυμμένη με καταπράσινο χορτάρι. Δίπλα μου δύο αγόρια έξι χρονών παίρνουν θέση για τσουλήθρα από την πλαγιά ακουμπώντας με την κοιλιά τους στις σανίδες που πήραν μαζί τους πριν ξεκινήσουμε τον περίπατο από το σχολείο.

«Θέλω να φτάσω μέχρι τη θάλασσα!» φωνάζει το ένα αγόρι πηγαίνοντας τη σανίδα του λίγο πιο πάνω στο λόφο ώστε να πάρει περισσότερη φόρα.

«Αυτό το παιδί πέρυσι δεν μπορούσε ούτε στο λόφο να ανέβει περπατώντας», μου λέει η δασκάλα που τα συνοδεύει. «Όμως μέρα με τη μέρα παίζοντας με τα υπόλοιπα παιδιά της ομάδας και κατακτώντας σιγά σιγά μικρούς στόχους ως προς το τι μπορούσε να κάνει έφτασε στο σημείο που τον βλέπεις τώρα.»

«Εσείς τον βοηθήσατε με κάποιο τρόπο, τον παροτρύνατε να προσπαθήσει;», τη ρωτάω.

«Όχι. Τα παιδιά βρίσκουν τον τρόπο τους δοκιμάζοντας τα όρια του σώματός τους και σταδιακά τα καταφέρνουν. Ξεκινούν από χαμηλά για να μπορέσουν να ανέβουν πιο ψηλά. Κι αυτό είναι κάτι που το συνειδητοποιούν μόνα τους, χωρίς να χρειάζονται εμάς να τους το εξηγήσουμε κι έτσι μέρα με τη μέρα κατακτούν και κάθε μικρό στόχο οδεύοντας στον τελικό που είναι να φτάσουν στην κορυφή. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την πίστη στις δυνάμεις, ότι είναι ικανά να καταφέρουν ό,τι θελήσουν κι έτσι χτίζουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Πόσο σπουδαίο συναίσθημα είναι αυτό και τι ισχυρό εφόδιο αυτή η πίστη στον εαυτό τους για όλη τους τη ζωή! Ο ρόλος μας είναι να είμαστε πάντα παρόντες και διαθέσιμοι γι’ αυτά, να παρατηρούμε την εξέλιξή τους, να τους παρέχουμε τα ερεθίσματα που θα τους κεντρίσουν την περιέργεια και να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να ακουστεί η φωνή τους.»

Οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν με τέτοιον τρόπο που δημιουργούν ένα πλαίσιο συντροφικότητας, θετικού κλίματος και βοηθούν πολλές φορές τα παιδιά να προσεγγίσουν με άλλο τρόπο γεγονότα της ζωής. Με έναν τρόπο που να αποβεί ευεργετικός τελικά για εκείνα και χρήσιμος ώστε να συνεχίσουν προς το στόχο τους.

Η αποτυχία και το λάθος μετατρέπονται σε μαθήματα ή σε νέες ανακαλύψεις. Μετατρέπονται σε βήματα προς τα εμπρός ή όπου θέλουν τα παιδιά να πάνε!

Το ταξίδι μου αυτό ήταν αξέχαστο και με τροφοδότησε με τόσες απαντήσεις αλλά και περισσότερες ερωτήσεις που συνεχίζω να διερευνώ και να εμπλουτίζω. Η απάντηση ως προς το πώς τα παιδιά μεγαλώνοντας θα εξελιχθούν σε ευτυχισμένους ενήλικες δεν είναι μόνο μία. Αποτελείται από πολλά κομμάτια και ένα από αυτά είναι πως τα παιδιά γίνονται ευτυχισμένοι ενήλικες όταν είναι πρώτα ευτυχισμένα παιδιά.

Γράφει η Αγγελινκή Ανδριανοπούλου,

Εκπαιδευτικός και Ιδιοκτήτρια του σχολείου Μικροδρόμιο, Κ. Καραμανλή 10, Γλυφάδα. www.mikrodromio.gr