"Η Ελλάδα στη δίνη της κρίσης"

Ευαλωτότητα και ανθεκτικότητα στην ελληνική οικογένεια. Από την κλινική ψυχολόγο Φανή Κουκλάκη

Η Ελλάδα βιώνει μια άνευ προηγουμένου κρίση· κοινωνική, πολιτική, οικονομική. Η οικονομική δυσχέρεια ως απόρροια της κρίσης, οδηγεί σε παρατεταμένο φόβο απώλειας αγαθών ενώ συχνά πλήττεται η αξιοπρέπεια και χάνεται η αυτονομία του ατόμου.

Μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα η οικογένεια  βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» όσον αφορά στην αντιμετώπιση των δυσκολιών. Η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει στην ανεργία, σε απώλεια εσόδων, ακόμα και στην αδυναμία εκπλήρωσης των υποχρεώσεων των γονιών απέναντι στα παιδιά. Οι δυσάρεστες αυτές καταστάσεις συχνά έχουν και ψυχολογικές επιπτώσεις. Τέτοιες είναι το άγχος, η κατάθλιψη, η χρήση αλκοόλ και άλλων ουσιών.

Σύμφωνα με έρευνα του Παν/μιου Αθηνών, την περίοδο 2008-2011 παρατηρήθηκε υπερδιπλασιασμός των περιστατικών κατάθλιψης στους Έλληνες. Επιπλέον, η οικονομική δυσχέρεια φαίνεται ν’ αποτελεί σημαντικό παράγοντα επικινδυνότητας και για την εκδήλωση αυτοκτονικών συμπεριφορών.

Σημαντικά είναι τα στοιχεία και για τη χρήση αλκοόλ. Τα ποσοστά αναφέρουν πως 20% των ανδρών και 3% των γυναικών καταναλώνουν περισσότερα από τρία ποτά ημερησίως. Τα ποσοστά για τους εφήβους φανερώνουν ότι ένα στα τέσσερα αγόρια και ένα στα πέντε κορίτσια ηλικίας 15 χρονών καταναλώνει σε κάθε έξοδο τουλάχιστον τρία ποτά. Τέλος, το 6% και 2% των 15χρονων αγοριών και κοριτσιών αντίστοιχα ανέφεραν τουλάχιστον τρία περιστατικά μέθης τον τελευταίο μήνα από τη διεξαγωγή της έρευνας (Πανελλήνια έρευνα του Παγκ. Οργαν. Υγείας).

Παρά τις δυσκολίες, η οικογένεια μοιάζει να λειτουργεί ως φάρος ελπίδας σε περιόδους κρίσης. Ο θεσμός της οικογένειας φαίνεται επίσης να είναι συνδεδεμένος με θετικές έννοιες όπως ασφάλεια και αλληλεγγύη και μοιάζει να λειτουργεί προστατευτικά για τα μέλη της.

 

 

Παιδί και έφηβος στην οικογένεια.

Όταν η οικογένεια αντιμετωπίζει δυσκολίες, τα μέλη αδυνατούν ν’ ανταποκριθούν κατάλληλα στις προκλήσεις. Είναι καλό λοιπόν να θυμόμαστε..

 

• Ενσυναίσθηση: η «άγνωστη» δύναμη της επικοινωνίας.

Η ενσυναίσθηση βοηθά το άτομο ν’ αναγνωρίσει και να  κατανοήσει τη θέση, το συναίσθημα, τις σκέψεις ή την κατάσταση κάποιου άλλου. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να βάλει τον εαυτό του στη θέση του άλλου, να κατανοήσει τη συμπεριφορά του· να δει δηλαδή τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου. «Καλλιεργώντας» λοιπόν αυτή μας την ικανότητα, δημιουργούμε ένα σημαντικό εργαλείο στην επικοινωνία μας με τους άλλους!

 

• Διδάσκοντας μια θετική στάση ζωής.

Η επιβράβευση είναι σημαντική για την επίτευξη των στόχων. Χρειάζεται λοιπόν οι γονείς να εστιάζουν στα θετικά στοιχεία του παιδιού ή του εφήβου και να επαινούν τις επιτυχίες του. Είναι όμως εξίσου σημαντικό να επιβραβεύεται και η προσπάθεια που οδήγησε σ’ αυτήν. Επιπλέον είναι χρήσιμο να περιορίζονται οι χαρακτηρισμοί-ταμπέλες. Είναι δηλαδή προτιμότερο να κρίνει κανείς την πράξη και όχι το άτομο. Τέλος, είναι σαφές πως η μίμηση επηρεάζει τη διαμόρφωση συμπεριφορών, στάσεων και του τρόπου επίλυσης των δυσκολιών.   Αντιμετωπίζοντας λοιπόν μ’ αισιοδοξία τη ζωή στην πράξη, δίνουμε ένα πρώτης τάξης παράδειγμα στα παιδιά και τους ενσταλάζουμε την ελπίδα!

 

• Επάγγελμα γονέας: διδάσκοντας τα όρια στο παιδί.

Το να μεγαλώνει κανείς ένα παιδί δεν θεωρείται τυχαία το δυσκολότερο «επάγγελμα». Η οριοθέτηση είναι μια από τις βασικές, προστατευτικές λειτουργίες της οικογένειας. Προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή των γονέων, συμβάλλει στην ομαλή ανάπτυξη των παιδιών και πρέπει να  προσαρμόζεται στις αναπτυξιακές τους ανάγκες. Τα όρια λειτουργούν αποτελεσματικότερα όταν έχουν ως στόχο την φροντίδα και την προστασία, ενώ δεν βοηθά αυτά να συγχέονται με την τιμωρία. Για το λόγο αυτό πρέπει να είναι ευέλικτα, κατανοητά και να μην παραπέμπουν σε καταπίεση ή καταναγκασμό.

 

Η κρίση λοιπόν, εκτός από εμπόδια, δίνει και τη δυνατότητα απαλλαγής από περιττά «βάρη». Αρκεί να επενδύσει κανείς σε διαρκείς, διαπροσωπικούς, κοινωνικούς θεσμούς, να επαναπροσδιορίσει στόχους και επιθυμίες για να νοηματοδοτήσει διαφορετικά την πραγματικότητα. Με το μοίρασμα της δυσκολίας το άτομο ανακουφίζεται και το πρόβλημα μπορεί να επανατοποθετηθεί στη σωστή του διάσταση.

Φανή Κουκλάκη

Κλινική Ψυχολόγος, MSc

Ψυχοθεραπεύτρια