Γονείς: Γιατί δεν πρέπει να επιβραβεύουμε ένα παιδί με φαγητό

Η επιβράβευση των παιδιών για τις σωστές επιλογές τους αποτελεί ένα μέσο ενθάρρυνσης και προώθησης ορθών πράξεων και εκμάθησης αξιών.

Βοηθά τα παιδιά να βάζουν στόχους και ενισχύει την αυτοεκτίμησή τους. Είναι ένα βασικό στοιχείο θετικής συμπεριφοράς των γονέων και βοηθά στην υγιή ψυχοκοινωνική εξέλιξη των παιδιών. Χρειάζεται, όμως, ιδιαίτερη προσοχή στον τρόπο με τον οποίο οι γονείς προσεγγίζουν το συγκεκριμένο θέμα. Συχνά, η επιβράβευση των σωστών επιλογών γίνεται με λανθασμένο τρόπο. Λανθασμένοι τρόποι επιβράβευσης είναι αυτοί που χρησιμοποιούν μία «κακιά» συνήθεια ως βραβείο και με τον τρόπο αυτό την ενισχύουν. Για παράδειγμα, η περισσότερη ώρα παιχνιδιού στον υπολογιστή ή στο κινητό δεν αποτελεί σωστό τρόπο επιβράβευσης. Ίσως όμως ο πιο συχνός λανθασμένος τρόπος επιβράβευσης είναι το φαγητό.

Συνήθως διάφορες ανθυγιεινές επιλογές (π.χ. γλυκά, πατατάκια, αναψυκτικά) χρησιμοποιούνται από τους γονείς για να επιβραβεύσουν ή να παρακινήσουν τα παιδιά τους. Ως αποτέλεσμα, τα ανθυγιεινά αυτά τρόφιμα αποκτούν μεγάλη σημασία στην καθημερινότητα των παιδιών και η ζήτηση γι’ αυτά αυξάνεται, αφού στο μυαλό τους καταχωρούνται ως βραβεία.

Ένα ακόμη λάθος που κάνουν οι γονείς είναι η χρήση κάποιου τρόφιμου, συνήθως από την ομάδα των ανθυγιεινών, ως επιβράβευση του παιδιού για να το πείσουν να δοκιμάσει ή να φάει κάποιο όχι τόσο αγαπητό φαγητό από άλλες ομάδες τροφίμων, συνήθως λαχανικά, λαδερά ή όσπρια. Απευθείας, το παιδί επιβεβαιώνεται πως το φαγητό που δε θέλει να καταναλώσει είναι κάτι «κακό» και το ενοχοποιεί στο μυαλό του. Αυτό συμβαίνει διότι ο γονέας επιβραβεύει με κάποια πιο νόστιμη και πιο ελκυστική επιλογή την κατανάλωση του φαγητού που το παιδί προσπαθεί να αποφύγει. Αυτόματα, το φαγητό συνδέεται με κάτι καλό ή κακό και το παιδί δε μαθαίνει να το αντιμετωπίζει ως απαραίτητο «καύσιμο» για τον οργανισμό του. Κατ’ αυτό τον τρόπο δημιουργούνται απέχθειες για κάποια φαγητά ή ακόμη και για ολόκληρες ομάδες τροφίμων, με κίνδυνο το παιδί να μην τα καταναλώνει ούτε στην ενήλικη ζωή του. Αντίστοιχα, τα τρόφιμα που παρουσιάζονται ως επιβράβευση, στο μυαλό των παιδιών συγκαταλέγονται ως ποθητά τρόφιμα. Αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας είναι ο διαχωρισμός των τροφίμων σε «καλά» και «κακά» και η δημιουργία δυσκολίας στο να αναπτύξουν τα παιδιά υγιή σχέση με το φαγητό από μικρή ηλικία.

Τέλος, το μεγαλύτερο λάθος των γονέων είναι η χρήση του φαγητού ως επιβράβευση, ώστε το παιδί να ηρεμήσει, να σταματήσει να κλαίει ή να πάψει να είναι θυμωμένο. Η προσπάθεια που κάνουν οι γονείς να κατευνάσουν τα συναισθήματα του παιδιού τους «δωροδοκώντας» το με φαγητό αποτελεί τη λεγόμενη «συναισθηματική σίτιση», η οποία οδηγεί στην κατανάλωση «συναισθηματικού φαγητού» (δηλαδή την κατανάλωση φαγητού όταν το παιδί είναι συναισθηματικά ευάλωτο). Αποτέλεσμα του παραπάνω φαινομένου είναι τα παιδιά να συνδέουν κάποια συναισθήματά τους με την κατανάλωση φαγητού και να επιζητούν το φαγητό, ανάλογα με τον τρόπο που αισθάνονται. Προκύπτει, λοιπόν, πως το «συναισθηματικό φαγητό» δημιουργεί πρόβλημα στο σωματικό βάρος και τη διατροφή των παιδιών, καθώς χαρακτηρίζεται από κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων, χωρίς μέτρο, τσιμπολογήματα και ακατάστατο ωράριο γευμάτων. Εξάλλου, πλήθος μελετών συνδέει το «συναισθηματικό φαγητό» με την παχυσαρκία και τις διατροφικές διαταραχές. Επιπλέον, το «συναισθηματικό φαγητό», και συγκεκριμένα η κατανάλωση φαγητού που συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, φαίνεται πως έχει κυρίαρχο ρόλο στην έναρξη και τη διαρκή εμφάνιση επεισοδίων τσιμπολογήματος, γνωστό ως «binge eating». Το «binge eating» ανήκει στις διατροφικές διαταραχές και φαίνεται πως πυροδοτείται με τη «συναισθηματική σίτιση». Τέλος, ενδιαφέροντα είναι και τα ευρήματα άλλης πρόσφατης μελέτης, όπου φάνηκε ότι παιδιά, στα οποία προσφέρθηκε φαγητό ως παρηγοριά στην ηλικία των 4 και 6 ετών, κατανάλωναν περισσότερο «συναισθηματικό φαγητό» στις ηλικίες των 8 και των 10 ετών.

Μην επιβραβεύεται λοιπόν το παιδί σας μέσα από το φαγητό. Είναι αποδεδειγμένα ακατάλληλο ως βραβείο. Ωστόσο η χρήση του επαίνου είναι απαραίτητη και παράλληλα περνά σωστά μηνύματα και αξίες στα παιδιά.

Εναλλακτικοί τρόποι επιβράβευσης

Για το λόγο αυτό ορισμένοι εναλλακτικοί τρόποι επιβράβευσης του παιδιού, που βοηθούν την κοινωνικότητά του και προωθούν τη σωματική δραστηριότητα, θα μπορούσαν είναι οι εξής:

• Περισσότερο παιχνίδι με φίλους.
• Βόλτα σε παιχνιδότοπους το Σαββατοκύριακο.
• Επιτραπέζιο παιχνίδι με όλη την οικογένεια.
• Εκδρομή σε ευχάριστο προορισμό (π.χ. θάλασσα, ζωολογικός κήπος).
• Ποδήλατο στον ελεύθερο χρόνο του .
• Ταινία στο σπίτι με τους φίλους του.
• Να μαγειρέψετε παρέα το αγαπημένο του φαγητό το Σαββατοκύριακο.

Από τον Χάρη Γεωργακάκη

Κλινικό Διαιτολόγο – Διατροφολόγο, MSc

Αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιαγγειακής Υγείας και Διατροφής