Διάσπαση προσοχής: Όσα πρέπει να ξέρετε και ό,τι πρέπει να κάνετε!

Μήπως το παιδί σας  συνεχώς χαζεύει, στριφογυρίζει διαρκώς στην καρέκλα του, χάνει το μολύβι από τα χέρια του και δεν συγκεντρώνεται με τίποτα στα μαθήματά του; Μήπως κάνει 3 ώρες να τελειώσει μία άσκηση 10 λεπτών; Μήπως εσείς προτιμάτε να πιστεύετε ότι είναι μέν έξυπνος αλλά βαριέται; Μήπως αυτά τα χαρακτηριστικά του παιδιού σας σημαίνουν κάτι περισσότερο και πρέπει να το ψάξετε; Όπως για παράδειγμα μία μαθησιακή διαταραχή που ονομάζεται  Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ADHD).

Η λεγόμενη Δ.Ε.Π.Υ. είναι μια από τις πιο γνωστές νευροαναπτυξιακές διαταραχές που συναντάμε συχνά σε παιδιά αλλά και σε ενηλίκους. Επηρεάζει το 4- 7% το μαθητικού πληθυσμού με πιο συχνή εμφάνιση σε αγόρια από ότι σε κορίτσια με κάποιους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι η διάγνωση είναι πιο συχνή και στα δύο φύλα, απλά στα κορίτσια το στοιχείο της υπερκινητικότητας δεν είναι τόσο έντονο με αποτέλεσμα να καθίσταται πιο δύσκολος ο εντοπισμός του προβλήματος στο παιδί.

Συχνά χρησιμοποιείται και ο όρος Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής (ADD) αλλά ως διαταραχή επίσημα από  το APA (American  Psychiatric Association) αλλα και στο Διαγνωστικό  και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών V (DSM-V)  αναγνωρίζεται μόνο το ADHD.

Κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι :

• η διάσπαση προσοχής
• η παρορμητικότητα
• η υπερικινητικότητα.

Για να υπάρξει διάγνωση ωστόσο θα πρέπει να πληρούνται συγκεκριμένα κριτήρια τα οποία αξιολογούνται από κάποιον ειδικό με κύριο χαρακτηριστικό η συμπτωματολογία να είναι τόσο έντονη ώστε να δημιουργεί πρόβλημα στην κοινωνική ζωή του παιδιού (στο σχολείο, στο παιχνίδι με τους φίλους, στο διάβασμα στο σπίτι κλπ).

 

Είναι συχνό φαινόμενο στα παιδιά με ΔΕΠΥ να συναντάμε συχνά την εμφάνιση κι άλλων ψυχικών και αναπτυξιακών διαταραχών. Οι πιο συχνές συννοσηρότητες είναι:

• Μαθησιακές διαταραχές ( δυσλεξία, δυσορθογραφία, δυσαριθμία)
• Διαταραχές Εναντιωματικής Συμπεριφοράς και Διαγωγής ( Conduct Disorder)
• Διαταραχές άγχους

Ένα συχνό ερώτημα προς την επιστημονική κοινότητα είναι « Γιατί τα τελευταία χρόνια έχουμε τόσο μεγάλο ποσοστό παιδιών με ΔΕΠΥ;» . Κάνουμε κάτι λάθος ως γονείς; Είναι η εποχή που ζούμε στο fastforward και τόσα ερεθίσματα που τα παιδιά δεν αντέχουν και « κρασάρει το σύστημα;». Ή μπορεί η τόσο συχνή διάγνωση να έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής και το εκπαιδευτικό σύστημα που στερείται δημιουργικότητας και ενεργής συμμετοχής των μαθητών;

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω συν ακόμα ένα στοιχείο. Σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουμε ενημέρωση, γνώση και εργαλεία που μας βοηθούν  να αξιολογήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια οποιοδήποτε πρόβλημα συμπεριφοράς ή διαταραχή στα παιδιά. Επομένως το « δύσκολο αεικίνητο παιδί» των παλιών χρόνων σήμερα έχουμε επιστημονική γνώση και κατάρτιση να κάνουμε ή και όχι την κατάλληλη διάγνωση για να μπορέσουμε βάσει αυτού να προχωρήσουμε στον σχεδιασμό ενός θεραπευτικού μοντέλου που θα ταιριάζει στο κάθε παιδί.

Από την άλλη μεριά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι απαιτήσεις που σήμερα έχουν τα παιδιά είναι πολύ περισσότερες από το παρελθόν. Τα παιδιά περνάνε την μισή τους ημέρα καθισμένα σε μια καρέκλα παρακολουθώντας το ένα μάθημα μετά το άλλο σε μορφή διάλεξης, με υπερπληθώρα θεωρητικών γνώσεων και με έλλειψη πρακτικής γνώσης. Τα παιδιά του δημοτικού στα οποία αναφερόμαστε, καθώς η διάγνωση για ΔΕΠΥ γίνεται σε αυτό το ηλικιακό όριο, καλούνται να εκτελέσουν δραστηριότητες οι οποίες δεν συνάδουν με το αναπτυξιακό τους στάδιο. Είναι απόλυτα αναμενόμενο ένα παιδί 7 χρονών για παράδειγμα , να αφαιρείται στο μάθημα μετά από 1, 5 ώρα μαθήματος (2 διδακτικές ώρες συνεχόμενες). Γι’ αυτό και η διάγνωση της συγκεκριμένης διαταραχής για να ολοκληρωθεί θα πρέπει η παρουσία των συμπτωμάτων να συμβαίνει τουλάχιστον σε 2 διαφορετικά περιβάλλοντα.

Ένας ακόμα βασικός παράγοντας που αξιολογείται στην συνολική εικόνα πριν την διάγνωση είναι εάν υπάρχει κάποια άλλη διάγνωση η οποία να εξηγεί καλύτερα την συμπτωματολογία, όπως για παράδειγμα , μήπως το παιδί περνάει κάποια φάση και κάνει την επανάσταση του απέναντι στην εξουσία, ή μήπως η υπερκινητικότητα του εξηγείται από την επιθυμία του παιδιού να τραβήξει την προσοχή των γονιών; Είναι σημαντικά θέματα που πρέπει να αξιολογηθούν πριν μια διάγνωση γι’αυτό και συνίσταται η αξιολόγηση να πραγματοποιείται από ειδικούς  με κατάλληλη κατάρτιση και όχι από τους ίδιους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς.

ΔΕΠΥ και οικογένεια

Για να μπορέσουμε αληθινά να βοηθήσουμε το παιδί με ΔΕΠΥ στην οικογένεια, θα πρέπει πρωταρχικά να αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες που το ίδιο το παιδί αντιμετωπίζει αλλά και κατά συνέπεια τις δυσκολίες που όλο το σύστημα της οικογένειας στο οποίο μεγαλώνει έχει να ανταπεξέλθει. Ένα παιδί με διάσπαση προσοχής μπορεί συχνά να μην « ακούει» τις οδηγίες των γονιών του, να αποσπάται η προσοχή του πολύ εύκολα και να έχει δυσκολία να οργανωθεί με αποτέλεσμα να δημιουργεί στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας δυσφορία με την μόνιμη για παράδειγμα αργοπορία του όταν έχουν να πάνε κάπου.

Τα παιδιά που έχουν και το στοιχείο της υπερκινητικότητας συχνά μπορεί να διακόπτουν συζητήσεις, να μιλάνε σε στιγμές που θα έπρεπε να περιμένουν την σειρά τους και έχουν την τάση μέσα αλλά και έξω από το σπίτι να επιχειρούν επικίνδυνες ενέργειες θέτοντας πολλές φορές  τον εαυτό τους σε κίνδυνο.

Αυτές οι δυσκολίες έχουν ως αποτέλεσμα πολλές φορές τα αδέλφια των παιδιών με ΔΕΠΥ να παραμελλούνται. Οι δικές τους ανάγκες δεν αποτελούν προτεραιότητα, μπορεί να τιμωρούνται πιο συχνά όταν παραβαίνουν τους κανόνες γιατί « Ε, έλα από την αδελφή/ο σου θα το περίμενα, όχι από εσένα όμως» ξεχνώντας πολλές φορές ότι και εκείνα είναι παιδιά καθώς επίσης μπορεί οι επιτυχίες τους να περνάνε στην αφάνεια ή να της θεωρούν δεδομένες. Αυτή η δυναμική στην οικογένεια οδηγεί συχνά τα αδέλφια να αναπτύσσουν αισθήματα ζήλειας, αδικίας και πολλές φορές ακόμα και μίσους μεταξύ τους.

Τέλος και για τους γονείς οι απαιτήσεις του να μεγαλώνουν ένα παιδί με ΔΕΠΥ είναι αυξημένες . Ένα παιδί που δεν ακούει μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε ενόχληση του γονέα η οποία όταν είναι συχνό φαινόμενο μπορεί να οδηγεί σε θυμό που έπειτα μετατρέπεται σε ενοχή που « θύμωσα μαζί του ενώ ξέρω ότι δεν φταίει που δυσκολεύεται να καθίσει και να συγκεντρωθεί». Η γενικότερη συμπεριφορά του παιδιού μπορεί να σας αναστατώνει πόσο μάλλον εάν τα χαρακτηριστικά του έρχονται σε μεγάλη αντίθεση με την δική σας προσωπικότητα. Σκεφτείτε έναν γονέα εξαιρετικά οργανωμένο, τακτικό και συγκροτημένο να έρχεται αντιμέτωπος κάθε μέρα με ένα παιδί που δεν μπορεί να καθίσει εύκολα να διαβάσει, δεν συγκεντρώνεται, είναι απείθαρχο. Έχουν να διανύσουν μεγάλη απόσταση οι 2 τους για να καταλάβουν ο ένας την ιδιοσυγκρασία και την δυσκολία του άλλου, είναι όμως και απαραίτητηπροϋπόθεση για να μπορέσω να βοηθήσω το παιδί μου.

 

Πώς μπορώ να βοηθήσω το παιδί μου;

Εκτός από συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή η οποία χορηγείται μόνο σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν κι άλλοι τρόποι που ως γονείς μπορούμε  να βοηθήσουμε τα παιδιά μας.

• Δημιουργείστε ένα ήσυχο περιβάλλον για διάβασμα στο σπίτι. Ένας καθαρός και χωρίς πολλά ερεθίσματα χώρος βοηθά το παιδί να συγκεντρωθεί καλύτερα.
• Ενισχύστε το παιδί σας όχι μόνο όταν καταφέρνει να ολοκληρώσει μια δραστηριότητα αλλά και για την προσπάθεια του.
• Αξιολογήστε τις εξωσχολικές δραστηριότητες πόσο απαραίτητες αληθινά είναι για το παιδί και αφαιρέστε κάτι για να δημιουργήσετε ελεύθερο χρόνο για παιχνίδι αλλά και για σύνδεση μεταξύ σας.
• Επιτρέψτε τους με υπομονή να έχουν περισσότερο χρόνο στην εκπλήρωση των καθηκόντων τους χωρίς πίεση ( γι’ αυτό και είναι σημαντικό το προηγούμενο βήμα που αναφέραμε). Όταν έχουμε να κάνουμε 35 διαφορετικά πράγματα σε ένα 24ωρο και τρέχουμε πίσω από το ρολόι δημιουργείται πίεση και ένταση.
• Βοηθήστε τα παιδιά σας να διαλέξουν δραστηριότητες που ταιριάζουν στα ενδιαφέροντα τους και το επίπεδο τους.
• Περάστε χρόνο με το παιδί σε δραστηριότητες εκτός σπιτιού που θα σχετίζονται με άσκηση ( πεζοπορίες, απογευματινή βόλτα στην γειτονιά, ποδήλατο ).
• Συνεργαστείτε με το σχολείο του παιδιού για να μπορέσουν και οι εκπαιδευτικοί να βοηθήσουν το παιδί με μικρές αλλαγές εντός και εκτός τάξης να διαμορφώσουν ένα πρόγραμμα που θα ταιριάζει στις μαθησιακές ανάγκες του παιδιού σας.

 

Και να θυμάστε πως το πιο σημαντικό είναι η στήριξη και η αποδοχή. Ένα παιδί με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζει αρκετές δυσκολίες στην καθημερινότητα του και ως γονείς είναι απαραίτητο να του δείξουμε ότι η αγάπη μας για εκείνο και η αποδοχή μας δεν αλλάζει.

Έττυ Βαρούχ

Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια

MS  in Applied Psychology

E-mail: ettyvarouchpsy@gmail.com