Γιατί είναι τόσο σημαντική η αποδοχή στη ζωή μας;

Πριν λίγες ημέρες ήταν η Διεθνής Ημέρα κατά της Ομοφοβίας, της Τρανσφοβίας και της Αμφιφοβίας (IDAHOBIT) . Κάθε χρόνο με αφορμή αυτή την ημέρα γίνονται συζητήσεις και αφιερώματα για την ΛΑΟΑΤΚΙ κοινότητα, για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα τους και η κοινή λέξη που επικρατεί σε όλες τις συζητήσεις είναι η λέξη « αποδοχή».

Πέρυσι στα πλαίσια της ποιοτικής έρευνας που διεξήγαγα με θέμα την εμπειρία των τρανς ανθρώπων που ζουν στην Ελλάδα, κάποια από τα θέματα  που προέκυψαν ήταν η σημασία που έπαιξε το περιβάλλον τους στην φυλομετάβαση τους και οι «ρόλοι» που κοινωνικά έπαιζαν στη ζωή τους μέχρι να φτάσουν στην  φυλομετάβαση. Και στα δύο αυτά θέματα κοινός παρονομαστής είναι η αποδοχή, η αποδοχή που δεν είχαν από το περιβάλλον τους και πόσο αυτή η έλλειψη αυτή συνέβαλε στο να ζουν μια διπλή ζωή για πολλά χρόνια για να μην τους απορρίψουν.

Αποδοχή, αποδοχή και πάλι αποδοχή λοιπόν και σκέφτομαι πόσο βασικό κομμάτι της γονεϊκότητας είναι αυτό.

Σε αποδέχομαι σημαίνει σε αναγνωρίζω, σημαίνει σε βλέπω , σημαίνει « έχεις σημασία για εμένα», σημαίνει « είμαι εδώ για εσένα ακόμα και να στραβώσει κάτι…προχώρα εσύ και πάμε μαζί».

Γιατί για κάποιους ανθρώπους είναι πιο εύκολη αυτή η εξερεύνηση;

Πόσο σχετίζεται η σχέση με τους γονείς μας για να νιώθουμε ασφαλείς να εξερευνήσουμε τον κόσμο;

Γιατί η αποδοχή είναι τόσο σημαντική στην ζωή μας;

Και στο τέλος της ημέρας πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω με την σχέση μου με τη μητέρα μου και πόσο καθοριστική είναι αυτή η σχέση για το είδος και την ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσουμε στην ενήλικη ζωή μας;

Θεωρία της προσκόλλησης
Ο Βρετανός John Bowlby πρώτος μίλησε για την προσκόλληση την οποία όρισε ως τον συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσουμε με έναν άλλον άνθρωπο.  Ο Bowlby μέσα από μακροχρόνιες έρευνες κατέληξε ότι οι δεσμοί που τα παιδιά αναπτύσσουν πολύ νωρίς στη ζωή τους με τους γονείς τους και κυρίως με την μητέρα, έχουν πολύ μεγάλη επιρροή στη μετέπειτα ζωή τους και στην ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσουν.

Το πιο ουσιαστικό θέμα της θεωρίας του Bowlby είναι ότι οι γονείς που είναι διαθέσιμοι και ανταποκρίνονται στις ανάγκες του βρέφους επιτρέπουν στο παιδί να αναπτύξει το αίσθημα της ασφάλειας. Το μωρό γνωρίζει ότι ο γονέας είναι ένα πρόσωπο αναφοράς που μπορεί να εμπιστευτεί το οποίο δημιουργεί μια ασφαλή βάση για να μπορέσει εκείνο να εξερευνήσει τον κόσμο.

Είδη προσκόλλησης κατά την M. Ainsworth
Η Ainsworth συνεχίζοντας το έργο του Bowlby εξέλιξε την θεωρία του μέσα από μια από τις πιο καθοριστικές έρευνες πάνω στην ψυχολογία, και κατέληξε στην περιγραφή 3 ειδών προσκόλλησης   (κάποια χρόνια αργότερα οι Main&Solomon προσέθεσαν ένα ακόμα είδος προσκόλλησης βασιζόμενοι στα ευρήματα της δικής τους έρευνας).

• Ασφαλής προσκόλληση : τα παιδιά που έχουν ασφαλή προσκόλληση με τους γονείς τους έχουν λιγότερο άγχος. Βιώνουν την μητέρα ως διαθέσιμη και πρόθυμη να τα φροντίσει. Έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους να εξερευνήσουν το περιβάλλον τους και αναπτύσσουν μια εικόνα για τον εαυτό τους ικανού να ανταπεξέλθει σε δυσκολίες και για τους άλλους ότι είναι άτομα αξιόπιστα και έμπιστα ( όπως υπήρξε και η μητέρα τους στα αιτήματα τους ). Ως ενήλικες τα άτομα με ασφαλή προσκόλληση είναι πιο κοινωνικοί, λιγότερο επιθετικοί, παρουσιάζουν συναισθηματική ωριμότητα και λιγότερο ευαίσθητοι στην απόρριψη.
• Ανασφαλής -αποφευκτική προσκόλληση : τα άτομα με ανασφαλή προσκόλληση επειδή τα αιτήματα τους από τη μητέρα έχουν απορριφθεί ή αγνοηθεί δημιουργούν μια εικόνα του εαυτού τους ως μη αποδεκτού και για τους άλλους δημιουργούν την εικόνα ότι είναι μη αξιόπιστοι ή απορριπτικοί.  Ως ενήλικες έχουν δυσκολία να εμπιστευτούν τους γύρω τους, πολλές φορές εξισώνουν την κοντινότητα (intimacy) με το χάσιμο της ελευθερίας τους , γι΄αυτό και προτιμούν να είναι μόνοι τους και ως γονείς είναι συναισθηματικά απόντες.
• Ανασφαλής- αμφιθυμική προσκόλληση : τα άτομα με αμφιθυμική προσκόλληση έχουν βιώσει την μητέρα ως ασταθή. Η εικόνα που αναπτύσσουν για τον εαυτό τους είναι αβέβαιη και εικόνα που αναπτύσσουν για τους άλλους είναι ότι είναι ανάξιοι εμπιστοσύνης. Ως εκ τούτου, ως ενήλικες είναι ανασφαλείς στις σχέσεις τους, έχουν έντονη ανησυχία ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν και θα τους εγκαταλείψουν, έχουν την τάση να θέλουν να γίνονται « ένα» στην σχέση με τον άλλον και ως γονείς παρουσιάζουν ασταθή συναισθηματικό συντονισμό με τα παιδιά τους.

Παράγοντες που επηρεάζουν την προσκόλληση

• Η ευκαιρία για προσκόλληση : Τα παιδιά που δεν έχουν ένα πρόσωπο αναφοράς ως πρωταρχικό φροντιστή (primary caregiver) όπως για παράδειγμα παιδιά που μεγαλώνουν σε ορφανοτροφεία, ενδέχεται να μην καταφέρουν να αναπτύξουν το αίσθημα της εμπιστοσύνης που χρειάζεται για να αναπτύξουν έναν δεσμό.
• Η ποιότητα της φροντίδας: όταν οι γονείς ανταποκρίνονται γρήγορα και σταθερά, τα παιδιά μαθαίνουν ότι μπορούν να βασιστούν στα άτομα που είναι υπεύθυνα για την φροντίδα τους, στοιχείο πολύ σημαντικό για την δημιουργία προσκόλλησης.

Πώς θα καταφέρω να δημιουργήσω ασφαλή δεσμό με το παιδί μου ;

Η σύνδεση με το παιδί μου είναι μια συνεχόμενη διαδικασία παρότι η θεωρία της προσκόλλησης όταν δημιουργήθηκε την τοποθέτησε στα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού. Η επαφή που αναπτύσσουμε με τα παιδιά μας είναι αποτέλεσμα μιας δυναμικής αλληλεπίδρασης μη λεκτικών συναισθηματικών μηνυμάτων. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δημιουργείται η σύνδεση με το παιδί μας όχι απαραίτητα από αυτά που του λέμε αλλά από τον τρόπο που αντιδρούμε στον εκνευρισμό του, στον φόβο του, πόσο παρόντες είμαστε όταν χτυπάει για παράδειγμα ή όταν πάει να δοκιμάσει να κάνει κάτι καινούριο.

Το να μεγαλώσουμε παιδιά που έχουν ασφαλή προσκόλληση βασίζεται σε 2 πυλώνες, 1) να παρέχουμε ασφάλεια και ηρεμία όταν χρειάζεται και 2) να προσφέρουμε την ελευθερία της εξερεύνησης όταν την επιθυμεί το παιδί. Ουσιαστικά η γονεϊκότητα βασίζεται στην ισορροπία μεταξύ αυτών των 2 στοιχείων.

Η αποδοχή ( για την οποία μιλήσαμε νωρίτερα) συνδέεται με τον ασφαλή δεσμό που αναπτύσσουμε στην παιδική μας ηλικία. Και άρα δια της ατόπου απαγωγής σκέφτομαι ότι αν μιλάμε ακόμα για την αποδοχή ως έννοια  και συναντάμε άτομα που ανήκουν σε μειονότητες να παλεύουν για αυτήν, μάλλον σημαίνει κάτι για το δικό μας μεγάλωμα και για αυτά που εμείς πήραμε ή στερηθήκαμε.

Με άλλα λόγια το πιο βασικό αλλά και ταυτόχρονα το πιο ενδιαφέρον της γονεϊκότητας είναι ότι μας φέρνει αντιμέτωπους με τους δικούς μας φόβους, ανασφάλειες, παράπονα και αν αδράξουμε την ευκαιρία και τα επεξεργαστούμε στην ενήλικη ζωή μας όχι μόνο γινόμαστε καλύτεροι γονείς για τα παιδιά μας αλλά μας δίνεται και μια δεύτερη ευκαιρία να θρηνήσουμε ίσως για αυτά που στερηθήκαμε και να εξελιχθούμε οι ίδιοι ως άνθρωποι.

Και σε όλο αυτό το ακόμα πιο συναρπαστικό είναι ότι δεν είμαστε μόνοι αλλά μαζί….γιατί στο ΜΑΖΙ κρύβεται το μυστικό.

 

Έττυ Βαρούχ 
Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια 
MSc  in Applied Psychology
E-mail: ettyvarouchpsy@gmail.com

Ιnstagram page: Etty Varouch