Αυτοί είναι οι πιο αποτελεσματικοί τρόποι για να βελτιώσετε την επικοινωνία με το παιδί σας!

Ο Αριστοτέλης έβαλε σε λέξεις κάτι που όλοι ξέρουμε αλλά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να δεχτούν ότι το έχουν ανάγκη και να το επιτύχουν. Την επικοινωνία. Είπε ότι ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, ότι δηλαδή για να μπορέσει ο άνθρωπος να φτάσει στον ιδανικό εαυτό του, έχει ανάγκη την συναναστροφή με άλλους ανθρώπους.

Όλο και πιο συχνά ωστόσο ακούμε ανθρώπους που δυσκολεύονται στην επικοινωνία, δεν μπορούν να μιλήσουν με τους συντρόφους ή με τα παιδιά τους, να καταλήγουν σε αψιμαχία ή σε παρεξήγηση και τελικά να φτάνουν στο συμπέρασμα ότι «καλύτερα μόνος-η, οι άλλοι δε με καταλαβαίνουν, η παρουσία τους πιο πολύ εμπόδια μου δημιουργεί παρά αληθινή στήριξη».

Εφόσον λοιπόν οι άνθρωποι είμαστε προγραμματισμένοι βιολογικά για να ζούμε επικοινωνώντας, πού σφάλουμε και αποφασίζουμε ότι η απόσυρση είναι ιδανικότερη λύση από την σύνδεση και τελικά πώς θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας με τους άλλους;

Τί είναι η επικοινωνία;
Επικοινωνία είναι όταν έχω ένα μήνυμα το οποίο μεταβιβάζεται από έναν πομπό σε έναν δέκτη, το μήνυμα επεξεργάζεται , ο δέκτης γίνεται πομπός , μεταφέρει με την σειρά του το δικό του μήνυμα και συνεχίζεται αυτό μέχρι το τέλος της συζήτησης.

Την επικοινωνία την χωρίζουμε σε:

• Λεκτική επικοινωνία: έχει να κάνει με αυτά που λέμε, με το περιεχόμενο δηλαδή αυτών που επικοινωνούμε
• Μη λεκτική επικοινωνία: έχει να κάνει με την στάση του σώματος, το βλέμμα, την ένταση της φωνής, τις χειρονομίες, με την οπτική επαφή. Ουσιαστικά η με λεκτική επικοινωνία αναφέρεται στο συναίσθημα που έχουμε όταν μιλάμε. Η μη λεκτική επικοινωνία συχνά μπορεί να επικοινωνήσει το μεγαλύτερο κομμάτι του μηνυματος από ότι τα λόγια.

Ας το δούμε αυτό σε ένα παράδειγμα. Την στιγμή της γέννησης ενός μωρού. Το μωρό με το που γεννιέται, κλαίει. Η μητέρα το παίρνει στην αγκαλιά της. Ας πούμε στην εικόνα αυτή ότι υπάρχει δίπλα της και ο σύντροφος της ο οποίος και αυτός συγκινημένος αγκαλιάζει το νέο μέλος της οικογένειας μαζί με την μητέρα.

Σε αυτή την εικόνα έχουν επικοινωνηθεί πολλά μηνύματα, και κανένα από αυτά δεν επικοινωνήθηκε λεκτικά.

Το μωρό επικοινώνησε ανασφάλεια και ταραχή (9 μήνες ήταν σε ένα προστατευμένο ήρεμο περιβάλλον και ξαφνικά βρίσκεται κάπου με κρύο, φασαρία και πολύ φως), εξού και το κλάμα.

Η μαμά επικοινώνησε φροντίδα και παρουσία, « Είμαι εδώ, είσαι ασφαλής στην αγκαλιά μου».
Ο σύντροφος επικοινώνησε στήριξη και μοίρασμα, « Είμαι εδώ και για τους 2 σας και μοιράζομαι μαζί σας αυτό που συμβαίνει», εξού και η αγκαλιά.
Κανείς δεν μίλησε και παρόλα αυτά πολλά μηνύματα ανταλλάχθηκαν επιτυχώς. Αυτή είναι η δύναμη της μη λεκτικής επικοινωνίας, να μην λες τίποτα και να λες ταυτόχρονα τόσα πολλά.
Ταυτόχρονα αυτό είναι και μια παγίδα ωστόσο, γιατί έχοντας αυτό στο μυαλό μας, ότι δηλαδή χωρίς να πω τί ακριβώς σκέφτομαι και επιθυμώ, ο άλλος το ξέρει ήδη, πέφτουμε σε παγίδες στην επικοινωνία και εκεί έρχεται ρήξη στις σχέσεις μας.

Ποιες είναι αυτές οι παγίδες λοιπόν;

• Μέθοδος των νύξεων: πρόκειται για τα υπονοούμενα που χρησιμοποιούμε στην επικοινωνία. Όταν χρησιμοποιούμε μονολεκτικές απαντήσεις στις ερωτήσεις του συνομιλητή με αποτέλεσμα να μην προωθείται η επικοινωνία και ουσιαστικά να οδηγούμαστε στην επόμενη παγίδα.
• Μέθοδος του διαβάσματος σκέψης: θεωρώ ότι ο άλλος ξέρει τί εννοώ χωρίς εγώ να έχω πει κάτι. Πετάμε άτσαλα πολλές φορές λέξεις όπως το « αυτό- εκείνο, ετούτο» και ξεχνάμε να προσδιορίζουμε. Λέμε « αφου ξέρεις ότι με ενοχλεί αυτό». Ποιο είναι το «αυτό»;  καλείται ο συνομιλητής να πρέπει να καταλάβει τί είναι αυτό που μας ενόχλησε. Μπορώ καλύτερα λοιπόν να πω «αφού ξέρεις ότι με ενοχλεί όταν χοροπηδάς με τόση δύναμη γιατί μου προκαλεί πονοκέφαλο». Συγκεκριμένα ζητάω από το παιδί μου τί με ενοχλεί και του εξηγώ τί επίδραση έχει η πράξη του πάνω μου.
• Η πεποίθηση ότι «εσύ πάντα ξέρεις τί εννοώ εγώ»: Η αντίληψη ότι αφού αγαπιόμαστε ο ένας διαβάζει και τις σκέψεις του άλλου και όταν αυτό δεν συμβαίνει ( και πολύ λογικό να μην συμβαίνει ) τότε υπάρχει ρήξη.

Επομένως, όταν το παιδί μου, που του έχω πει να κάτσει να διαβάσει στο δωμάτιο του έρχεται και με διακόπτει όταν μιλάω στο τηλέφωνο με μια φίλη μου για 10 λεπτά που έχω ξεκλέψει από την τρελή καθημερινότητα, εγώ θυμώνω και βάζω τις φωνές!

« Μα δεν καταλαβαίνεις τί κάνεις;» ( όχι δεν καταλαβαίνει, αλλά μπορώ να του εξηγήσω) – Σφάλμα της πεποίθησης «εσύ ξέρεις πάντα τί εννοώ».

« Σου έχω πει με ενοχλεί αυτό που κάνεις» ( ποιο είναι το αυτό; Το ότι διακόπτει το διάβασμα του; Ότι με διακόπτει εμένα από την συζήτηση μου; Ότι δεν με αφήνει αυτά τα 10 λεπτά που έχω ανάγκη να κάνω αποσυμπίεση;Τί ακριβώς με ενοχλεί)- Σφάλμα διαβάσματος σκέψης

« Πάντα τα ίδια πια! »- Σφάλμα των νύξεων. Λέω κάτι ασαφές που μπορεί να προκαλέσει πολλές σκέψεις στο παιδί χωρίς όμως ένα πλαίσιο και μια συνοχή.

Πως μπορώ λοιπόν να βελτιώσω την επικοινωνία με το παιδί μου;

• Ένα πολύ βασικό κομμάτι που βοηθάει στην βελτίωση σε κάθε μορφή επικοινωνίας είναι η ενεργητική ακρόαση, ουσιαστικά αναφερόμαστε στην γνήσια κατανόηση. Ένα σημαντικό στοιχείο εδώ είναι η ενσυναίσθηση, η ικανότητα μου να μπορώ να μεταφερθώ στην θέση που είναι ο άλλος, να νιώσω αυτό που νιώθει χωρίς όμως εγώ να χάσω την επαφή με την δική μου πραγματικότητα. Με την ενεργητική ακρόαση μαθαίνω να ακούω το παιδί μου. Δεν προτρέχω να του βρω λύση σε όποιον προβληματισμό μου φέρνει. Με αυτόν τον τρόπο τού μαθαίνω ότι το εμπιστεύομαι ότι μπορεί μόνο του να βρει λύσεις, αλλά ταυτόχρονα ότι είμαι δίπλα του για ό,τι χρειαστεί. Επίσης ακούμε το συνολικό μήνυμα του παιδιού. Μπορεί λεκτικά να λέει κάτι και μη λεκτικά να επικοινωνείται το ακριβώς αντίθετο, να υπάρχει δηλαδή διπλό μήνυμα. Να λέει ότι πέρασε πολύ ωραία μέρα στο σχολείο, αλλά να δείχνει στενοχωρημένο ή προβληματισμένο.
• Ένας ακόμα τρόπος για να βελτιώσω την επικοινωνία με το παιδί μου είναι οι προτάσεις σε Α’ ενικό πρόσωπο. Είναι πολύ σύνηθες όταν υπάρξει μια διαφωνία μεταξύ δυο ατόμων να καταφεύγουμε σε αλληλοκατηγορίες και να ψάχνουμε να ρίξουμε κάπου την ευθύνη. Είναι πολλοί οι λόγοι για αυτό και θα τους αναπτύξουμε εν καιρώ. Δοκιμάστε την επόμενη φορά που θα διαφωνήσετε – θυμώσετε με το παιδί σας που απομακρύνθηκε χωρίς να σας ενημερώσει, αντί να πείτε « Μα που πήγες; Αν είναι δυνατόν. Όλο τέτοια κάνεις . Δεν σκέφτεσαι τους άλλους και πόσο ανησυχούμε» , να πείτε αυτό που θέλετε αλλά χρησιμοποιώντας προτάσεις στο Α’ ενικό, « κάθε φορά που φεύγεις μακριά και δε σε βλέπω, ανησυχώ πολύ μήπως σε χάσω».
• Επίσης ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που μπορεί να βελτιώσει την επικοινωνία με το παιδί είναι να μπορώ να ακούω χωρίς να διακόπτω και χωρίς να κρίνω. Ακόμα και αν σχολιάσω κάτι, σχολιάζω την συμπεριφορά, ποτέ το παιδί.
• Ακόμα να θυμάστε ότι ακόμα και αν δεν έχετε κάτι να δώσετε ως απάντηση στον προβληματισμό του παιδιού, ακούστε το. Πολλές φορές μιλάμε για να μοιραστούμε τον προβληματισμό μας απλά και λιτά. Πολλοί γονείς δυσκολεύονται να βλέπουν το παιδί τους να ψάχνει απαντήσεις σε προβληματισμούς και βιάζονται να προτείνουν λύσεις. Έτσι τους στερούν τη δυνατότητα να σκεφτούν μόνα τους και να αυτονομηθούν. Τα παιδιά μας δε μας ανήκουν και ένα βασικό βήμα για να πετύχουμε πιο ουσιαστική και αληθινή επικοινωνία μαζί τους είναι να τους επιτρέψουμε να υπάρξουν και να αναπτυχθούν πέρα από εμάς επιτρέποντας τους να ξεδιπλώσουν τη μοναδικότητά τους.
• Τέλος προσπαθήστε να καταλάβετε το συνολικό μήνυμα όταν σας μιλάει το παιδί σας. Είναι αναγκαίο να μπαίνουμε στη θέση του και να του δείχνουμε ότι αυτό που μοιράζεται μαζί μας είναι σημαντικό και είμαστε παρόντες. Μπορεί να φαίνεται σε εμάς ανούσιο αλλά για το παιδί μας την δεδομένη στιγμή είναι πολύ σημαντικό και αυτό είναι που μετράει. Αν δεν μπορείτε να το ακούσετε όταν έρθει να σας μιλήσει είναι προτιμότερο να του πείτε «Θες να περιμένεις μισή ωρίτσα να τελειώσω αυτό που κάνω και μετά είμαι όλη δική σου», παρά να το ακούτε να μοιράζεται κάτι σημαντικό για εκείνο και ταυτόχρονα να απαντάτε σε ένα μέιλ από την δουλειά και να ρίχνετε και κλεφτές ματιές στο φαγητό.

Μην ξεχνάτε: η γονεϊκότητα είναι ένα μαγικό τρενάκι. Μας πάει ψηλά και μας πάει και χαμηλά. Αδράξτε την ευκαιρία στα χαμηλά και στα λάθη να δείξετε στο παιδί σας πως διαχειριζόμαστε τα στραβοπατήματα. Ζητήστε συγγνώμη στα λάθη, συζητείστε το και προχωρήστε μπροστά και μαζί. Στο μαζί κρύβεται το μυστικό!

Έττυ Βαρούχ
Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια
MS  in Applied Psychology
E-mail: ettyvarouchpsy@gmail.com