Άγχος στα παιδιά: 6 τρόποι για να το αντιμετωπίσετε σωστά!

από την Έττυ Βαρούχ*

Μπήκε ο Σεπτέμβριος και παρατηρώ ….Παρατηρώ τους γονείς πως τρέχουν και δε φτάνουν να συντονιστούν και να βρουν τα πατήματα τους για τη νέα χρονιά.

Παρατηρώ τους μαθητές πως προσπαθούν να ενσωματώσουν στην καθημερινότητα τους όλες τις νέες αλλαγές. Νέα τάξη, νέοι εκπαιδευτικοί, άλλες απαιτήσεις, νέες εξωσχολικές δραστηριότητες…

Φαντάζει ήδη πολύ μακριά το χαλάρωμα του καλοκαιριού και η ανεμελιά της παραλίας και όμως μας χωρίζει από αυτό λιγότερο από  έναν μήνα. Ως αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής ,γονείς και παιδιά είναι στον καθημερινό αγώνα της προσαρμογής και της εκπλήρωσης των ολοένα αυξανόμενων υποχρεώσεων. Μέσα σε αυτόν τον αγώνα πολλές φορές παρατηρούμε τα παιδιά να παρουσιάζουν ένα δυσανάλογο άγχος σε σχέση με αυτό που αρμόζει σε κάθε περίσταση και ως αποτέλεσμα αυτού να γίνονται αντιπαραγωγικά.

Όπως οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά νιώθουν αγωνία μπροστά σε κάποιο νέο ερέθισμα.

Oι 3 πιο συχνές κατηγορίες στις αγχώδεις διαταραχές στα παιδιά είναι  :

• Άγχος αποχωρισμού- όταν το παιδί αποχωριστεί ένα πρόσωπο αναφοράς και η συναισθηματική αντίδραση αποτελείται από έντονο κλάμα.
• Κοινωνικό άγχος- έντονος φόβος σε κοινωνικές συναναστροφές καθώς και φόβος ομιλίας μπροστά σε κόσμο .
• Συγκεκριμένες φοβίες- Πολύ έντονος και παράλογος φόβος συγκεκριμένων ερεθισμάτων, όπως έντομα, ζώα και καιρικά φαινόμενα.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Ακανόνιστη αναπνοή, εφίδρωση, ένταση στους μυς και ναυτία είναι τα πιο συνήθη συμπτώματα που συνοδεύουν την αντίδραση πάλης ή φυγής ( fightorflightresponse) που ενεργοποιείται κάθε φορά που κάποιος βρίσκεται μπροστά σε μια αληθινή ή στη φαντασία του απειλή. Αυτός ο μηχανισμός ενεργοποιείται  στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα όταν νιώσουμε κίνδυνο, εκκρίνεται αδρεναλίνη και μεταβάλλεται ο χτύπος της καρδιάς και οι κόρες των ματιών. Αυτός είναι ο μηχανισμός που έδινε το σήμα στον άνθρωπο των σπηλαίων να τρέξει μακριά η να επιτεθεί στο λιοντάρι που βρισκόταν ξαφνικά μπροστά του.
Τα παιδιά που παρουσιάζουν έντονο άγχος είναι ευέξαπτα, έχουν έντονα ξεσπάσματα θυμού, έχουν συχνούς πονοκεφάλους, δεν κοιμούνται καλά, παρουσιάζουν νυχτερινή ενούρηση, εφιάλτεςκαι παρουσιάζουν εντερικά προβλήματα. Σε μεγαλύτερα παιδιά παρατηρούμε έλλειψη αυτοπεποίθησης, αποφυγή να δοκιμάσουν καινούριες δραστηριότητες, κάνουν συνεχόμενες αρνητικές σκέψεις για το μέλλον και είναι επιρρεπή σε επιθετικά ξεσπάσματα.

Πότε να ανησυχήσω;

Το άγχος μέχρι έναν βαθμό δεν είναι πάντα μόνο κακό. Μας κινητοποιεί και μας βοηθάει να αποφύγουμε κινδύνους. Το θέλουμε το παραγωγικό άγχος με λίγα λόγια.

Ένας γενικός δείκτης που λειτουργεί σαν καμπανάκι όμως στο πότε πρέπει να παρατηρήσω πιο στενά το παιδί μου και να δω τι συμβαίνει  είναι η αλλαγή της συμπεριφοράς. Από εκεί που είχα ένα πολύ κοινωνικό παιδί που με χαρά πήγαινε σε σπίτια φίλων για παιχνίδι και ύπνο ,ξαφνικά αποφεύγει να πηγαίνει σε ξένα σπίτια, αποφεύγει να πηγαίνει στα πάρτι των φίλων του και έχει έντονες εκρήξεις θυμού.

Τί να κάνω για να βοηθήσω το παιδί μου;

1. Ασκήσεις αναπνοής- ένα βασικό εργαλείο που βοηθάει πολύ στην μείωση του έντονου άγχους είναι οι σωστές αναπνοές. Έχω ονομάσει τη μέθοδο που χρησιμοποιώ με τα παιδιά η μέθοδος « Μυρίζω το λουλούδι, φυσάω τα κεριά». Επειδή η έννοια εισπνοή – εκπνοή σε ένα παιδί μπορεί να φανεί πιο δύσκολη τους καθοδηγώ και τους λέω « Μυρίζω ένα ωραίο μυρωδάτο λουλούδι» (μετρώντας μέχρι το 4 αργά) και « φυσάω 100 κεράκια στην τούρτα» (πάλι μετρώντας αργά μέχρι το 4).
2.  Αποφύγετε την αποφυγή- O στόχος δεν είναι να απαλλάξουμε ολοκληρωτικά το παιδί από το άγχος, αλλά να το βοηθήσουμε να το αντιμετωπίσει. Αν ένα παιδί φοβάται τα σκυλιά η λύση δεν είναι να αποφεύγουμε οποιαδήποτε συνάντηση με τα χαριτωμένα τετράποδα. Ξεκινάμε να συζητάμε με το παιδί πως προέκυψε αυτή η φοβία, διαβάζουμε μαζί βιβλία και βλέπουμε ταινίες σχετικές με σκυλάκια και κανονίζουμε σιγά σιγά μια συνάντηση με ένα σκυλάκι ήρεμο και στα κυβικά του παιδιού για να έρθουν σε επαφή.

   

3.  Εκφράζουμε θετικές αλλά και ταυτόχρονα ρεαλιστικές προσδοκίες- Δεν μπορούμε να πούμε στα παιδιά μας ότι όλα θα είναι ρόδινα, όλοι θα τους φέρονται με ευγένεια και καλοσύνη και ότι ο,τι και να γίνει θα πετύχουν στη ζωή τους γιατί είναι μη ρεαλιστικό. Μπορούμε όμως να τους πούμε ότι πιστεύουμε στις δυνατότητες τους, πιστεύουμε στην ικανότητα τους να  διαχειριστούν τα στραβοπατήματα και εμείς είμαστε δίπλα τους ο,τι και να γίνει.
4. Δείτε τα πράγματα σαν να ήσασταν εσείς το παιδί- αποκωδικοποιώ τον φόβο που έχει ένα παιδί και συζητώ μαζί του από που πηγάζει και βρίσκουμε λύση. Αν για παράδειγμα ένα παιδί φοβάται ότι η μαμά του θα ξεχάσει να γυρίσει να τον πάρει όταν το αφήνει σε μια δραστηριότητα, τότε μπορούμε να « σπάσουμε σε κομμάτια» την ανησυχία και να πούμε , « τί θα κάνεις αν η μαμά δεν έρθει να σε πάρει από το μπάσκετ», « θα το πω στον προπονητή μου», « και τί θα κάνει ο προπονητής σου;», « θα πάρει τη μαμά μου να της πει να έρθει». Με αυτόν τον τρόπο βοηθάμε το παιδί να δει πως θα διαχειριζόταν μια κατάσταση αν ερχόταν αντιμέτωπο με τη φοβία του.

   

5. Επαναπροσδιορισμός της έννοιας- τα παιδιά που βιώνουν έντονο άγχος παρουσιάζουν γνωστικές στρεβλώσεις , όπως είναι οι « όλα είναι ή μόνο άσπρα ή μόνο μαύρα» σκέψεις και η γενίκευση. Με το να επαναπροσδιορίσει ένα παιδί αυτό που σκέφτεται του δίνει ένα παραθυράκι να βρει περιθώριο ελιγμού. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε ρωτώντας το παιδί « Ονομάτισε την ανησυχία που έχεις τώρα έντονη στην σκέψη σου», «τι σου λέει αυτή η ανησυχία;», « έλα να την αποδομήσουμε να δούμε αν αυτό για το οποίο ανησυχείς είναι 100% ρεαλιστικό».
6. Γίνετε εσείς πρώτοι το σωστό πρότυπο- Τα παιδιά μαθαίνουν σε ένα 60% από αυτό που βλέπουν και σε ένα 40% από αυτό που τους λέμε. Γίνετε εσείς το παράδειγμα στην διαχείριση του δικού σας άγχους.

Και μην ξεχνάτε ότι όσο δύσκολο  είναι να αντιμετωπίζετε ένα παιδί με άγχος, αυτό που το παιδί σας χρειάζεται είναι έναν υποστηρικτικό γονέα που με κατανόηση μπορεί να σταθεί δίπλα του χωρίς να το κρίνει. Πάντα στα δύσκολα να σκέφτεστε σαν να ήσασταν εκείνο ή όπως συχνά λέω προσπαθήστε να θυμηθείτε εσείς τί θα θέλατε ως παιδί….Είχατε και εσείς φοβίες κατά πάσα πιθανότητα με κάτι…τί σας βοήθησε εσάς; Tί ήταν αυτό που έκανε το περιβάλλον σας και σας αποθάρρυνε; Και τέλος πως εσείς συνειδητά επιλέγετε να αλλάξετε την ιστορία και να εξελιχθείτε ως γονείς;

Η γονεϊκότητα είναι ένα υπέροχο ταξίδι με τα πάνω και τα κάτω. Απολαύστε τα πάνω και πάρτε μαθήματα από τα κάτω!

*Έττυ Βαρούχ
Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια
MS  in Applied Psychology
E-mail: ettyvarouchpsy@gmail.com