Πολυκυστικές ωοθήκες: Πότε προκαλούν υπογονιμότητα

Οι πολυκυστικές ωοθήκες είναι το πιο συνηθισμένο ορμονικό πρόβλημα σε γυναίκες γόνιμης ηλικίας, οπότε σίγουρα το έχετε ακούσει ή έχετε κάποια στο περιβάλλον σας που να το αντιμετωπίζει. Πιθανόν, να έχετε ακούσει και ότι το Σύνδρομο Πολυσκυστικών Ωοθηκών κάποιες φορές σχετίζεται με την υπογονιμότητα, τον εφιάλτη όλων των γυναικών που θέλουν να κάνουν οικογένεια.

Πόσα όμως γνωρίζετε για το συγκεκριμένο σύνδρομο; Που οφείλεται; Ποια είναι τα συμπτώματα; Πως γίνεται η διάγνωση; Σε όλ’ αυτά τα ερωτήματα μας απαντάει ο Δρ. Χάρης Χηνιάδης, Μαιευτήρας-Χειρούργος Γυναικολόγος.

Τι είναι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκώνείναι ένα κληρονομικό σύνδρομο, που χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργία ορμονών και τη συσσώρευση πολλών μικρών κύστεων περιφερειακά στην ωοθήκη, αύξηση των ανδρικών ορμονών, ανοωρρηκτικούς κύκλους, και άλλες μεταβολικές ανωμαλίες. Παρ’ όλο που το συγκεκριμένο σύνδρομο είναι συνδεδεμένο με την παχυσαρκία το βλέπουμε αρκετά συχνά και σε γυναίκες με φυσιολογικό σωματικό βάρος.

Πόσο συχνό είναι;

Περίπου 4-5% των γυναικών πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Ωστόσο, μεγάλη προσοχή θα πρέπει να δοθεί από το Γυναικολόγο ώστε η ασθενής να μην συγχέει το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών με τις πολυκυστικές ωοθήκες. Οι τελευταίες είναι ένα εύρημα των υπερήχων στην γυναικολογική εξέταση ρουτίνας. Υπολογίζεται πως περίπου 20% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας έχουν πολυκυστικές ωοθήκες, αλλά λιγότερες από τις μισές έχουν τα βιοχημικά και ορμονικά ευρήματα που συνιστούν το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών.

Που οφείλεται;

Δεν είναι γνωστοί οι ακριβείς λόγοι που δημιουργούν αυτό το σύνδρομο. Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών συχνά έχουν κληρονομική προδιάθεση με μητέρα ή αδερφή που πάσχουν από αυτό. Το σύνδρομο εμφανίζει λοιπόν έντονη οικογενή επίπτωση, πράγμα που δείχνει πως υπάρχει μεγάλη γενετική συμβολή στην εμφάνισή του. Δεν είναι ακριβώς γνωστό πως κληρονομείται, αλλά οι τελευταίες μελέτες δείχνουν πως πρόκειται για έκφραση ενός επικρατούντος.

Συμπτώματα

Εκτός από την ελάττωση της συχνότητας της περιόδου μπορεί να υπάρξει μέτρια ή και έντονη τριχοφυία στο άνω χείλος (μουστάκι), κάτω σιαγόνα (πηγούνι) και στις παρειές (μάγουλα). Από εκεί και πέρα η υπερτρίχωση μπορεί ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων να επεκταθεί στα χέρια, τους ώμους, την κοιλιακή χώρα (ιδιαίτερα στο «μπικίνι»), αλλά και στην πλάτη, τους γλουτούς και τους μηρούς.

Η ακμή μπορεί να είναι αρκετά έντονη. Μπορεί να εμφανίζεται περιοδικά, με εξάρσεις και να αφήνει ουλές με την αποδρομή της.

Σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η τάση για αύξηση βάρους. Υπάρχουν ασθενείς οι οποίες πραγματικά ασκούνται τακτικά και με δίαιτα για να διατηρήσουν το βάρος τους και δεν τα καταφέρνουν.

Φυσικά, η ανωμαλία της περιόδου είναι ο πιο συχνός λόγος επίσκεψης στο Γυναικολόγο. Οι ορμονικές ανωμαλίες οδηγούν στον άστατο κύκλο ή/και αμηνόρροια και συνεπακόλουθη υπογονιμότητα. Συγκεκριμένα, καθώς κανένα από τα ωοθυλάκια των ωοθηκών δεν ωριμάζει, αυτές εμφανίζονται στο υπερηχογράφημα διογκωμένες, με παχύτερο στρώμα (πυρήνα) και πολλές μικρές περιφερικές κύστεις (άρρηκτα ωοθυλάκια). Η μη ρήξη του ωοθυλακίου οδηγεί στην αδυναμία παραγωγής ωαρίου. Κατ’αυτόν το τρόπο η γυναίκα είναι ουσιαστικά υπογόνιμη. ‘Όταν δεν έχει τακτικό ή καθόλου κύκλο δεν παράγει ωάρια ή και αν παράγει δεν γνωρίζει τις γόνιμες ημέρες της.

Οι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών όταν μείνουν έγκυες έχουν δυστυχώς αυξημένες πιθανότητες αποβολής (30-50%) σε σύγκριση με μη πάσχουσες εγκύους ((10-15%). Αυτό οφείλεται στην αυξημένη ωχρινοτρόπο ορμόνη (LH).

Πώς πραγματοποιείται η διάγνωση;

Αρχικά ο γιατρός πρέπει να πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό από την ασθενή. Στη συνέχεια, θα συστήσει ορμονικό έλεγχο με εξέταση αίματος και υπερηχογράφημα πυέλου, που κατά κανόνα πραγματοποιείται διακολπικά. Ο γιατρός θα βγάλει τη διάγνωση από την παρουσία διαταραχών στον κύκλο που μπορεί συνοδεύονται από ορμονικές διαταραχές στις εξετάσεις αίματος ή τη χαρακτηριστική, πολυκυστική εμφάνιση των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα και αφού αποκλείσει την παρουσία άλλων ορμονικών παθήσεων.

Πρέπει να τονίσουμε πως μία στις 5 γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν παρόμοια εικόνα των ωοθηκών στο υπερηχογράφημα, αλλά αυτό από μόνο του δεν υποδηλώνει πάντα την ύπαρξη του συνδρόμου.

Συνήθως η ασθενής παραπονιέται για παχυσαρκία ή τάση για αύξηση του βάρους της, ανώμαλο κύκλο  αυξημένη τριχοφυία (65-70%), ακμή (25-35%) και αλωπεκία (3-6%). Ένα σημαντικό ποσοστό (20-75%) των γυναικών αυτών πάσχει από υπογονιμότητα. Στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών διαγιγνώσκεται κατά τη διάρκεια της διερεύνησης των αιτίων της υπογονιμότητας του ζεύγους.

Η διερεύνηση συνεχίζεται με Διακολπικό Υπερηχογράφημα Ωοθηκών και στη συνεχεία με έλεγχο του ορμονικού προφίλ της ασθενούς με μια σειρά εξετάσεων (LH, FSH, Προλακτίνη, Προγεστερόνη, DHEAS, SHBG κ.ά.).

Ταυτόχρονα ελέγχεται και η  λειτουργία των επινεφριδίων προκειμένου να αποκλειστούν κάποιοι αρρενοποιητικοί όγκοι οι οποίοι είναι μεν σπάνιοι, όταν όμως εμφανιστούν να μιμούνται τα συμπτώματα του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών.

Πρέπει να τονίσουμε ότι σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η τάση για αύξηση βάρους καθώς δεν είναι λίγες οι φορές όπου ασθενείς συναντούν ένα τείχος δυσπιστίας όταν λένε πως κάνουν δίαιτα χωρίς αποτέλεσμα. Εδώ, ο Γυναικολόγος θα πρέπει να διακρίνει το πρόβλημα και να προχωρήσει σε περαιτέρω εξετάσεις ή αλλαγή θεραπείας προκειμένου να έχει αποτελέσματα. ‘Όσο πιο υπέρβαρη είναι μια ασθενής τόσο πιο έντονα είναι τα προβλήματα αυτά και άλλο τόσο δύσκολο είναι γι’ αυτήν να χάσει βάρος.

Επίδραση του Συνδρόμου στην Υγεία

Οι παχύσαρκες πάσχουσες γυναίκες που έχουν αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης διατρέχουν κίνδυνο έως και 20% να νοσήσουν στο μέλλον από Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου ΙΙ (μη ινσουλινο-εξαρτώμενος). Ωστόσο ακόμη και οι ασθενείς που δεν είναι παχύσαρκες, αλλά έχουν αυξημένο σωματικό βάρος (δείκτης σωματικής μάζας >27) έχουν αυξημένο ρίσκο εμφάνισης της νόσου.

Ταυτόχρονα οι έγκυες γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για εμφάνιση Διαβήτη της Κύησης και θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά από το Μαιευτήρα τους με αιματολογικές εξετάσεις και υπερηχογραφήματα ανάπτυξης του εμβρύου.

Επίσης, λόγω των διαταραγμένων οι ασθενείς με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών εμφανίζουν συχνά ανώμαλο λιπιδαιμικό προφίλ (υψηλά τριγλυκερίδια και χοληστερόλη) με συνεπακόλουθο να διατρέχουν μακροπρόθεσμα μεγαλύτερο κίνδυνο για Υπέρταση και Έμφραγμα του Μυοκαρδίου.

Το γεγονός πως οι γυναίκες με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών έχουν ανώμαλη περίοδο μπορεί να οδηγήσει σε Υπερπλασία του Ενδομητρίου-του εσωτερικού δηλαδή στρώματος της μήτρας. Γι' αυτό πρέπει να δίνεται παραπάνω προσοχή σε ασθενείς που δεν έχουν περίοδο για 3 ή και περισσότερους μήνες έτσι ώστε να αποφευχθεί πιθανή εξαλλαγή των υπερπλαστικών κυττάρων του ενδομητρίου σε κακοήθη.

Θεραπεία

Επειδή δεν υπάρχει αιτιολογική θεραπεία του συνδρόμου, αυτή βασίζεται στα συμπτώματα που έχει κάθε ασθενής.

Για τις γυναίκες που δεν επιθυμούν να τεκνοποιήσουν, ορμονικά αντισυλληπτικά χάπια μπορούν να ρυθμίσουν την περίοδο, να μειώσουν τα επίπεδα των ανδρικών ορμονών και να βοηθήσουν να καθαρίσει η ακμή.

Σε περίπτωση επιθυμίας για τεκνοποιία, υπάρχουν σκευάσματα (όπως κιτρική κλομιφαίνη, γοναδοτροπίνες) που βοηθούν να έχουμε ωορρηξία κάθε μήνα ώστε να επιτευχθεί εγκυμοσύνη.

Σε περίπτωση διαβήτη, η χρήση μετφορμίνης μειώνει τα επίπεδα του ζαχάρου στο διαβήτη τύπου 2 και αυξάνει τις πιθανότητες για ωορρηξία.

Αν η γυναίκα δεν επιθυμεί εγκυμοσύνη, αλλά θέλει να μειώσει την παραγωγή των ανδρογόνων που της προκαλούν τριχοφυΐα, υπέρταση, υπάρχουν ειδικά σκευάσματα γι’ αυτό το λόγο (σπιρονολακτόνη, οξεϊκή κυπροτερόνη).

Η διατήρηση του ιδανικού βάρους είναι ένας άλλος τρόπος με τον οποίο οι γυναίκες μπορούν να μειώσουν ή κάποιες φορές να εξαφανίσουν τα συμπτώματα του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών.  Μια υγιεινή διατροφή και φυσική άσκηση βοηθάει στη διατήρηση του ιδανικού βάρους και  έτσι μειώνονται τα συμπτώματα του συνδρόμου και επανέρχεται η φυσιολογική περίοδος. Οι περισσότερες γυναίκες χάνοντας το 10% του βάρους τους επανέρχονται σε φυσιολογικούς κύκλους.

Τι γίνεται με την υπογονιμότητα;

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια από τις πιο κοινές αιτίες γυναικείας υπογονιμότητας, επηρεάζοντας περίπου 5 εκατομμύρια γυναίκες.

Όπως μας εξηγεί ο γιατρός, ένα ποσοστό ασθενών αντιδρά θετικά στην πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με κιτρική κλομιφαίνη όταν αυτή παρακολουθείται στενά με υπερηχογραφήματα. Αν αυτή δεν επιτύχει τότε ακολουθείται η οδός της σπερματέγχυσης ή της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτές θα πρέπει να γίνονται πάντα από εξειδικευμένους γυναικολόγους σε αναγνωρισμένα κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος πρόκλησης του Συνδρόμου Υπερδιέγερσης των Ωοθηκών.

Όσον αφορά στην αυξημένη πιθανότητα αποβολής δεν υπάρχουν ουσίες που να θεραπεύουν το πρόβλημα. Θα πρέπει όμως να τονίσουμε για μια ακόμη φορά πόσο σημαντική είναι η διακοπή του καπνίσματος, του αλκοόλ και η μείωση της κατανάλωσης καφέ στην εγκυμοσύνη.

Επίσης, αν ο Γυναικολόγος κρίνει αναγκαίο μπορεί με λαπαροσκοπική επέμβαση να δημιουργηθεί διαθερμία στις ωοθήκες με σκοπό να ελαττώσουμε την υπέρμετρη παραγωγή ορμονών. Και πάλι όμως πρόκειται για μια επέμβαση που πρέπει να γίνεται με προσοχή και γνώση διότι παραπάνω «κάψιμο» των ωοθηκών μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μόνιμη καταστολή της λειτουργίας τους.

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα  για ην υπογονιμότητα διαβάστε εδώ:

https://www.all4mama.gr/ypogonimotita-poy-ofeiletai-kai-pos-antimetopizetai/