Νέος παγκόσμιος συναγερμός για ευλογιά των πιθήκων - Πως κολλάει ο ιός - Τα συμπτώματα

Μπορεί με την πανδημία του κορονοϊού τον τελευταίο καιρό να έχουμε χαλαρώσει καθώς τα στοιχεία παγκοσμίως είναι ενθαρρυντικά για την εξάπλωσή της, ωστόσο μια νέα ασθένεια έρχεται να ταράξει για ακόμη μια φορά τα νερά.

Οι επιστήμονες αρχίζουν δειλά-δειλά  να εκφράζουν ανησυχίες για την πιθανότητα να προκύψει μια νέα επιδημία καθώς ο αριθμός των κρουσμάτων της ευλογιάς των πιθήκων αυξάνεται καθημερινά. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία έχουν επιβεβαιωθεί παγκοσμίως 35 κρούσματα και άλλα 72 ύποπτα που κρίνονται ως ύποπτα και διερευνώνται.

Επιβεβαιωμένα περιστατικά έχουν βρεθεί σε Βρετανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Σουηδία, Βέλγιο, ΗΠΑ και Καναδά. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι πρόκειται πιθανώς μόνο για την "κορυφή του παγόβουνου" και ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα αδιάγνωστα κρούσματα.

Συνδέονται μεταξύ τους όλα τα κρούσματα;

Αυτό δεν είναι σαφές. Έχουν βρεθεί περιπτώσεις που συνδέονται με άλλο γνωστό κρούσμα, αλλά και άλλες χωρίς καμία (γνωστή τουλάχιστον) συσχέτιση. Η Υπηρεσία Ασφάλεια της Βρετανίας (UKHSA) εκτιμά πλέον ότι ο ιός εξαπλώνεται από άνθρωπο σε άνθρωπο στις χώρες με επιβεβαιωμένα περιστατικά. Αρκετά αφορούν άνδρες ομοφυλόφιλους και αμφιφυλόφιλους, γι' αυτό οι υγειονομικές αρχές καλούν τους ανθρώπους με αυτό τον σεξουαλικό προσανατολισμό να προσέχουν για τυχόν εξανθήματα ή άλλα ύποπτα συμπτώματα, ώστε έγκαιρα να απευθυνθούν σε γιατρό.

Τι είναι η «ευλογιά των πιθήκων»

Είναι μια σχετικά σπάνια νόσος που προκαλείται από έναν ιό (Poxvirus), που ανήκει στην ίδια οικογένεια με τον ιό της ευλογιάς. Η νόσος συνήθως εξαπλώνεται μεταξύ των μαϊμούδων στην Κεντρική και Δυτική Αφρική, όπου ενδημεί, αλλά περιοδικά "πηδάει" και στους ανθρώπους, έχοντας προκαλέσει μέχρι σήμερα μικρές εξάρσεις κρουσμάτων. Για πρώτη φορά εντοπίστηκε σε μαϊμούδες εργαστηρίου το 1958. Το πρώτο περιστατικό μόλυνσης ανθρώπου καταγράφηκε στη Δημοκρατία του Κονγκό το 1970.

Πώς εξαπλώνεται η νόσος;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), μπορεί να μεταδοθεί με την εισπνοή μολυσμένων σωματιδίων και με την επαφή με δερματικά εξανθήματα της νόσου ή με μολυσμένα από τον ιό υλικά. Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νόσων (CDC) των ΗΠΑ, η μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο πιστεύεται ότι συμβαίνει κυρίως μέσω μεγάλων αναπνευστικών σωματιδίων που δεν ταξιδεύουν μακριά, συνεπώς για να μολυνθεί κάποιος, πρέπει να υπάρξει παρατεταμένη κοντινή επαφή πρόσωπο με πρόσωπο.

Ο ιός δεν θεωρείται ότι εξαπλώνεται εύκολα μεταξύ των ανθρώπων και, σύμφωνα με την UKHSA, ο κίνδυνος μόλυνσης του πληθυσμού 'παραμένει χαμηλός'. Η νόσος μπορεί να εξαπλωθεί επίσης μέσω επαφής με ρούχα, πετσέτες, σεντόνια ή άλλα αντικείμενα μολυσμένου ατόμου. Δεν θεωρείται σεξουαλικά μεταδιδόμενο νόσημα, όμως μπορεί να μεταδοθεί πιο εύκολα κατά τη σεξουαλική επαφή μέσω του δέρματος.

Ακόμη, είναι δυνατό να μεταδοθεί από μολυσμένο ζώο σε άνθρωπο, αν κανείς δαγκωθεί από αυτό ή αγγίξει το αίμα του, τα σωματικά υγρά του, τα εξανθήματα του κ.α., ή αν φάει όχι καλά ψημένο κρέας τέτοιου ζώου.

Tα συμπτώματα

Μετά την επαφή με τον ιό που προκαλεί ευλογιά των πιθήκων o χρόνος επώασης του ιού μπορεί να διαρκέσει 5-21 ημέρες μέχρι και την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων.

Αυτά είναι:

• Υψηλός πυρετός
• Πονοκέφαλος
• Πόνοι στους μυς
• Πόνος στη μέση
• Διογκωμένοι λεμφαδένες
• Ρίγη
• Εξάντληση

Μία έως πέντε ημέρες μετά την έναρξη αυτών των συμπτωμάτων, εμφανίζεται επίσης δερματικό εξάνθημα. Συχνά αρχίζει στο πρόσωπο και ύστερα εξαπλώνεται στο υπόλοιπο σώμα.

Το εξάνθημα μερικές φορές συγχέεται με αυτό που προκαλεί η ανεμοβλογιά. Θυμίζει εξογκωμένα σπυράκια, που σταδιακά μετατρέπονται σε μικρές φουσκάλες με υγρό. Οι φουσκάλες αυτές τελικά δημιουργούν κρούστα που αργότερα υποχωρεί.

Τα συμπτώματα που προκαλεί η ευλογιά των πιθήκων συνήθως υποχωρούν εντός 2-4 εβδομάδων.

Πόσο συχνή είναι η ευλογιά των πιθήκων

Εμφανίζεται κυρίως σε απομακρυσμένες περιοχές των χωρών της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής, κοντά σε τροπικά δάση. Έχουν συμβεί αρκετές εξάρσεις αλλά συνήθως αφορούσαν κάθε φορά λίγα μόνο κρούσματα και με πολύ περιορισμένη γεωγραφική εξάπλωση. Είχαν υπάρξει μεγαλύτερες εξάρσεις από την τωρινή στην Αφρική, όπως το 2001 και 2002, όταν είχαν καταγραφεί 485 κρούσματα και 25 θάνατοι στη Δημοκρατία του Κονγκό. Το 2017 και 2018 είχαν αναφερθεί 122 επιβεβαιωμένα ή πιθανά κρούσματα και επτά θάνατοι στη Νιγηρία.

Πόσο θανατηφόρα είναι;

Η νόσος είναι συνήθως ήπια και οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν σε λίγες εβδομάδες χωρίς θεραπεία. Στην Αφρική μπορεί να σκοτώσει έως το 10% των ανθρώπων που μολύνονται, όμως αυτό αφορά, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, το ένα από τα δύο στελέχη, εκείνο του Κονγκό, που είναι πιο επικίνδυνο, ενώ το άλλο στέλεχος, της Δυτικής Αφρικής, σκοτώνει έναν στους 100 ασθενείς. Μέχρι στιγμής, η γενετική ανάλυση έχει εντοπίσει στη Βρετανία μόνο το δεύτερο δυτικοαφρικανικό στέλεχος, αλλά δεν υπάρχουν αντίστοιχα στοιχεία αλληλούχισης από άλλες χώρες.

Τα ανωτέρω ποσοστά θανάτων αφορούν την αναλογία σε σχέση με τα επιβεβαιωμένα κρούσματα, όμως δεδομένου ότι υπάρχουν πιθανώς αρκετά ακόμη κρούσματα πιο ήπια που περνάνε απαρατήρητα, η πραγματική θνητότητα της νόσου εκτιμάται ότι είναι σημαντικά μικρότερη. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, τα παιδιά κινδυνεύουν περισσότερο από τους ενήλικες να αρρωστήσουν σοβαρά. Επίσης η μόλυνση μιας εγκύου μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές κύησης, ακόμη και θνησιγένεια.

Υπάρχουν θεραπείες ή εμβόλια;

Ναι. Το αντιικό φάρμακο tecovirimat (Tpoxx) έχει εγκριθεί σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατά της συγκεκριμένης νόσου και της δαμαλίτιδας στα ζώα. Το φάρμακο μειώνει σημαντικά την πιθανότητα θανάτου. Υπάρχει επίσης το εμβόλιο Jynneos (γνωστό επίσης ως Imvanex και Imvamune), επίσης εγκεκριμένο σε ΗΠΑ και Ευρώπη, που αποτρέπει τη λοίμωξη σε ενήλικες. Επιπλέον, όσοι είναι αρκετά μεγάλοι για να έχουν εμβολιαστεί ως παιδιά κατά της ευλογιάς, έχουν ακόμη κάποια προστασία.

Μπορεί η τρέχουσα έξαρση να προκαλείται από νέο στέλεχος του ιού;

Παραμένει άγνωστο. Το γεγονός πάντως ότι τόσες πολλές περιπτώσεις ανιχνεύονται σε διάφορες χώρες, δείχνει ότι πρόκειται για πιο μεταδοτικό στέλεχος από άλλα στο παρελθόν. Αν και υπάρχει πιθανότητα ότι απλώς τυχαία γεγονότα, όπως η παρουσία υπερ-μεταδοτών, να έχει βοηθήσει ένα παλαιότερο στέλεχος του ιού να εξαπλωθεί ευρύτερα. Είναι νωρίς για να εξαχθεί οριστικό συμπέρασμα. Η γενετική ανάλυση περισσότερων δειγμάτων από κρούσματα θα αποκαλύψει αν πρόκειται για διαφορετικό στέλεχος.

Είναι πιθανό να προκύψει μια νέα πανδημία;

Η εκτίμηση των επιστημόνων είναι ότι το νέο ξέσπασμα μπορεί να ελεγχθεί με ιχνηλάτηση επαφών και εμβολιασμό όσων θεωρούνται ότι κινδυνεύουν με μόλυνση. Αν και δεν αποκλείουν τελείως μια πανδημία, δεν τη θεωρούν πιθανή και δεν θεωρούν ότι πρόκειται για κάτι στο ίδιο επίπεδο με τον κορονοϊό.

Σε εγρήγορση ο ΕΟΔΥ

Στη χώρα μας δεν έχει καταγραφεί -μέχρι στιγμής- κάποιο ύποπτο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων, όπως αναφέρει, σε ανακοίνωσή του, ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), ο οποίος βρίσκεται σε εγρήγορση και παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της εμφάνισης των κρουσμάτων σε συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς φορείς δημόσιας υγείας, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO).

Ο ΕΟΔΥ τονίζει ότι με βάση τα έως τώρα επιδημιολογικά δεδομένα ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό είναι χαμηλός, καθώς η νόσηση είναι συνήθως ήπια και αυτοπεριοριζόμενη, με μικρή σχετικά μεταδοτικότητα. Πάντως, συστήνεται στους πολίτες να ακολουθούν τις οδηγίες των ιατρών τους σε περίπτωση εμφάνισης κάποιου εξανθήματος ή ασυνήθιστης δερματικής βλάβης.

Ο Οργανισμός σημειώνει ότι στις αρχές Μαΐου εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο κρούσμα ευλογιάς των πιθήκων σε ταξιδιώτη που είχε επιστρέψει από τη Νιγηρία. Έκτοτε έχουν καταγραφεί περαιτέρω σποραδικά κρούσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες (Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία).

«Καμπανάκι» Μαγιορκίνη

Ο καθηγητής Γκίκας Μαγιορκίνης αναφερόμενος στα μέχρι τώρα επιδημιολογικά στοιχεία, υπογραμμίζει πως πρώτη φορά βλέπουμε εξάπλωση σε περισσότερες από μία ευρωπαϊκές χώρες, ωστόσο εκτιμά πως δεν υπάρχει άμεσα λόγος ανησυχίας.

Ο ίδιος σημειώνει ότι τα στοιχεία συγκλίνουν στην παρατεταμένη μετάδοση μεταξύ ανθρώπων και όχι ανθρώπων από μολυσμένα ζώα.

Όσον αφορά την πιθανότητα να βλέπουμε μία σημαντική αλλαγή συμπεριφοράς του ιού ο κ. Μαγιορκίνης, αναφέρει ότι αυτή να έρχεται πιθανά ως αποτέλεσμα της μειωμένης ανοσίας από το εμβόλιο της ευλογιάς.

Αναλυτικά η ανάρτηση του κ. Μαγιορκίνη:

«Όσον αφορά την εξάπλωση του ιού της ευλογιάς των πιθήκων έχουμε τουλάχιστον 3 επιδημιολογικά ενδιαφέροντα σημεία:

1) τα στοιχεία συγκλίνουν στην παρατεταμένη μετάδοση μεταξύ ανθρώπων και όχι ανθρώπων από μολυσμένα ζώα (όπως βλέπαμε στον παρελθόν)

2) πρώτη φορά στα ιστορικά βλέπουμε εξάπλωση σε περισσότερες από μία ευρωπαϊκές χώρες

3) τα κρούσματα δεν έχουν όλα μεταξύ τους άμεση σχέση, συνεπώς σίγουρα υπάρχουν αδιάγνωστοι (ασυμπτωματικοί;) φορείς της νόσου

Σε κάθε περίπτωση δεν είναι μία επιδημική έξαρση όπως αυτές που γνωρίζαμε για αυτόν τον ιό και έχουμε συνηθίσει, και συνεπώς είναι σημαντικό να σκεφτούμε out of the box, καθώς υπάρχει η πιθανότητα να βλέπουμε μία σημαντική αλλαγή συμπεριφοράς του ιού ως αποτέλεσμα και της μειωμένης ανοσίας από το εμβόλιο της ευλογιάς.

Χωρίς να πιστεύω ότι υπάρχει άμεσα λόγος ανησυχίας, θα έλεγα ότι τα στοιχεία δείχνουν ανάγκη για αυξημένη επαγρύπνηση».

Μέτρα προστασίας

Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι η καλή υιεινή των χεριών είναι ένα από τα κυριότερα μέτρα πρόληψης και προστασίας κατά της μόλυνσης αυτής, ενώ αναφέρει ότι υπάρχει δυνατότητα εμβολιασμού ή οποία ωστόσο δεν είναι ακόμα ευρέως διαθέσιμη. Καλό θα είναι οι ταξιδιώτες όπως και οι κάτοικοι να αποφεύγουν την επαφή με άρρωστα ζώα, ενώ δεν συνιστά την κατανάλωση κυνηγιού.

Επίσης, αναφέρει ότι οι ασθενείς πρέπει να απομονώνονται ενώ οι υγειονομικοί πρέπει να τηρούν τα μέτρα προστασίας που υπάρχουν σύμφωνα με τον υγειονομικό πρωτόκολλο, τονίζοντας ότι τις εξετάσεις αίματος πρέπει να κάνει αποκλειστικά εκπαιδευμένο προσωπικό.

Για την ώρα δεν υπάρχουν περιορισμοί ούτε κάποια σύσταση από τον ΠΟΥ προς τον κόσμο ώστε να μην ταξιδεύει προς την Νιγηρία ή προς τη Βρετανία.