Μήπως ήρθε η ώρα για συγκατοίκηση με τους γονείς και τα παιδιά μας;

Με τα  απίστευτα υψηλά ενοίκια, τα υψηλά επιτόκια των στεγαστικών δανείων αλλά και τη μοναξιά να μας επηρεάζουν μήπως ήρθε η ώρα για συγκατοίκηση με τους γονείς και τα παιδιά μας;

Όσο και να σας φανεί παράξενο, το ερώτημα προέρχεται από άρθρο στον βρετανικό Guardian, από μια χώρα όπου οι οικογενειακοί δεσμοί δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα στενοί. Οι συγγενείς σπάνια έμεναν μαζί, εκτός εάν συγκατοικούσαν στον πύργο του Ντάουντον ή ήταν μέλη της βασιλικής οικογένειας.

Η φτώχια που σαρώνει το Ηνωμένο Βασίλειο μεταβάλει και την κοινωνική και οικογενειακή δυναμική. Ένας στους επτά Βρετανούς βρέθηκε στα όρια της πείνας το 2022 και οι τράπεζες τροφίμων ταΐζουν περισσότερους από 3 εκατομμύρια ανθρώπους.

Στη χώρα μας η συγκατοίκηση με τους συγγενείς ήταν όχι μόνο συνηθισμένο φαινόμενο, αλλά και απόδειξη ισχυρών οικογενειακών δεσμών. Δεν έχουν περάσει και πολλά χρόνια από τότε που στην Ελλάδα τρεις γενιές ζούσαν και μεγάλωναν στο ίδιο σπίτι. Και δεν συνέβαινε μόνο στα χωριά. Ούτε επειδή οι άνθρωποι δεν ήταν οικονομικά ανεξάρτητοι και δεν μπορούσαν να ζήσουν ξεχωριστά, όπως συμβαίνει με τα νέα παιδιά σήμερα.

Οι διαφορετικές γενιές ζούσαν στο ίδιο σπίτι, όχι πάντα ειρηνικά, με συμβιβασμούς, υποχωρήσεις και επιλογές. Δημιουργούσαν κοινή ζωή και ιστορία με επίκεντρο τη συγγένεια. Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 1950 όταν άρχισε η μαζική μετακίνηση από την επαρχία στα μεγάλα αστικά κέντρα και η πυρηνική οικογένεια (οι γονείς και τα παιδιά τους) εγκαταστάθηκε, κυρίως, στα διαμερίσματα. Βέβαια λίγο δύσκολο σήμερα να στριμωχτούν τρεις γενιές σ’ ένα διαμέρισμα γι’ αυτό και οι Έλληνες αρχίζουν πια να ψάχνουν για συγκάτοικο.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνα ασφαλιστικής εταιρείας συμπεραίνει ότι ότι περίπου οι μισοί από τους ενήλικες που ρωτήθηκαν θεωρούν ότι η συγκατοίκηση τριών γενιών θα ήταν θετική εξέλιξη. Το ένα τρίτο πιστεύει πως η κυβέρνηση πρέπει να τους δίνει οικονομικά κίνητρα και τέσσερις στους πέντε θεωρούν πως τα πολυγενεακά νοικοκυριά συμφέρουν.

Το πόσοι ακριβώς το κάνουν, είναι άλλο θέμα. Η Στατιστική Αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου (Office for National Statistics, ONS), δεν  έχει καταγράψει το θέμα συστηματικά. Όμως, το 2013, εκτίμησε πως ο αριθμός των νοικοκυριών με τρεις γενιές είχε αυξηθεί από 325.000 το 2001, σε 419.000. Όταν το ONS ασχολήθηκε εκ νέου με το θέμα το 2019, σε δείγμα 891.729 ατόμων βρήκε πως υπήρχαν 222.885 νοικοκυριά που περιλάμβαναν ένα άτομο κάτω των 45 ετών, ένα άνω των 69 και κάποιο ανάμεσα σε αυτές τις ηλικίες.

Εάν προσθέσουμε νοικοκυριά με δύο γενιές -με γονείς και τα ενήλικα παιδιά τους-, όπως έκανε το 2019 έρευνα του CCHPR(Cambridge Centre for Housing and Planning Research) τα πολυγενεακά νοικοκυριά στο Ηνωμένο Βασίλειο, ανέρχονται περίπου σε 1,8 εκατομμύρια.

«Είναι ένα κομμάτι της μεταβαλλόμενης δυναμικής στην κοινωνική και οικογενειακή ζωή», λέει ο Στίβεν Μπερκ, διευθυντής δεξαμενής σκέψης για κοινωνικά ζητήματα στο United for All Ages.

Σύμφωνα με τον Μπερκ η συγκατοίκηση πολλών γενιών, «είναι κάτι που πολλές οικογένειες θέλουν να κάνουν. Όμως πρέπει να υπάρχει κατάλληλη ιδιοκτησία, αρκετά μεγάλη για να υπάρχουν κοινοί αλλά και ξεχωριστοί χώροι. Δεν έχουν όλοι αυτή την πολυτέλεια και αυτό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο».

Η τάση της πολυγενεακής διαβίωσης επηρεάζει και τις κατασκευαστικές εταιρείες. Η αρχιτεκτονική εταιρεία PRP σχεδίασε 880 σπίτια για την γειτονιά Τσόμπαμ Μάνορ στο Πάρκο Κουίν Ελίζαμπεθ, στο Ανατολικό Λονδίνο, από τα οποία το 75% είναι τριώροφα σπίτια με έναν χωριστό, ανεξάρτητο χώρο, που όμως συνδέεται με το κυρίως κτίσμα.

Η κυβέρνηση και οι τοπικές αρχές δεν στηρίζουν τις πολυγενεακές οικογένειες, όσον αφορά επιδοτήσεις ή φορολογικά κίνητρα. Αντιθέτως εάν κάποιος αποφασίσει να γίνει ανάδοχος φροντιστής οι τοπικές αρχές βοηθούν να δημιουργηθεί επιπλέον χώρος στα σπίτια που έχουν ανάγκη.

Ο Clarion Housing Group, ο μεγαλύτερος οργανισμός κοινωνικής στέγασης στο Ηνωμένο Βασίλειο, έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα Homeshare. Σε αυτό το πλαίσιο άτομα μεγαλύτερα σε ηλικία μπορούν να προσφέρουν ένα δωμάτιο σε κάποιο νεότερο, που θα τους παρέχει πρακτική βοήθεια. Όμως για τους περισσότερους, η πολυγενεακή συγκατοίκηση είναι εφικτή κυρίως εάν ήδη διαθέτουν ιδιοκτησία.

Υπάρχουν εξειδικευμένες εταιρείες όπως η iHus, με μότο: «Οι ειδικοί στους πολυτελείς, ανεξάρτητους χώρους για γιαγιάδες». Κατασκευάζουν μπανγκαλόου που κοστίζουν περίπου 150.000 ευρώ και συνδέονται με ένα κυρίως κτήριο το οποίο παρέχει διάφορες υπηρεσίες διαβίωσης.

Σύμφωνα με τις έρευνες, τα άτομα σε πολυγενεακά νοικοκυριά έχουν υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης προς τους συγγενείς τους. Αυτό βέβαια δεν αποκλείει και τα απρόβλεπτα περιστατικά. Όπως στην περίπτωση μιας γυναίκας της οποίας ο σύζυγος έφερε τη μητέρα του σε έναν τέτοιο χώρο στο σπίτι τους. Στη συνέχεια εκείνος πέθανε, αφήνοντας τη σύζυγό του και τη μητέρα του στην ίδια κατοικία. Δεν είχαν καλές σχέσεις, αλλά μια ρήτρα στη διαθήκη του εμπόδιζε τη σύζυγό του από το να τερματίσει αυτή διευθέτηση.