Δυσλεξία και αγγλικά
Δημοσιεύθηκε στις | Τελευταία Ενημέρωση
Μπορούν οι μαθητές με δυσλεξία και άλλες ειδικές μαθησιακές δυσκολίες να έχουν επιτυχία στην εκμάθηση των αγγλικών ως ξένη γλώσσα; Η Αγγελική Παππά, καθηγήτρια Αγγλικών – Ειδική Παιδαγωγός και επιστημονική Υπεύθυνη του I love dyslexia απαντά στις απορίες μας.
Σε κοιτάζει με απορία και θλίψη, γιατί έχει δυσλεξία και στην τάξη των αγγλικών το μόνο που κάνει είναι να . . . ζωγραφίζει! Γιατί όπως λέει …. ‘ η κυρία μιλάει πολύ γρήγορα’, ‘δεν προλαβαίνω να γράψω και να καταλάβω’, και ‘όλα γυρίζουν στο κεφάλι μου και μπερδεύονται…’
Πώς μπορούμε λοιπόν να βοηθήσουμε ένα έξυπνο και ικανό παιδί με δυσλεξία να πετύχει σε μια τόσο σημαντική δεξιότητα για τη ζωή όπως αυτή της εκμάθησης της αγγλικής γλώσσας; Σίγουρα πάντως όχι με το συμβατικό τρόπο διδασκαλίας που θυμίζει κάτι από… ‘σελίδα 5, άσκηση 6, Κωστάκη διάβαζε…’.
Τα καλά νέα είναι ότι σύμφωνα με έρευνες παγκοσμίως ο «πολυαιθητηριακός» τρόπος διδασκαλίας βοηθά πολύ και είναι απαραίτητος στην εκμάθηση της ξένης γλώσσας σε παιδιά με δυσλεξία και άλλες ειδικές μαθησιακές ανάγκες (ΕΜΑ), ενώ ταυτόχρονα είναι ευεργετικός για όλους τους μαθητές.. Ο εκπαιδευτικός εκτός από την προφορική διδασκαλία πρέπει να χρησιμοποιεί χρώμα, εικόνα, ήχο, αφή και σώμα σε μια προσπάθεια παρουσίασης του μαθήματος του με βιωματικό ‘ζωντανό’ τρόπο. Διότι μόνο ότι μπορέσει να βιώσει και να αισθανθεί ο μαθητής με δυσλεξία, θα καταφέρει τελικά να κατανοήσει και να μάθει. Αντιθέτως, όταν διδάσκεται μόνο με λεκτικές οδηγίες (κάτι πολύ συνηθισμένο στις τάξεις του ελληνικού σχολείου), όλα περνάνε πολύ «άτονα» στη δική του αντίληψη, με αποτέλεσμα να χάνει το ενδιαφέρον του, να αποθαρρύνεται και να μειώνετε πολύ η επίδοση του.
Όσον αφορά στην ανάγνωση που αποτελεί και τη βασικότερη δεξιότητα που ο μαθητής με δυσλεξία χρειάζεται υποστήριξη και ενίσχυση, ο εκπαιδευτικός οφείλει να βοηθήσει στη φωνολογική επίγνωση της γλώσσας δίνοντας κανόνες και ασκήσεις που θα βοηθήσουν στην αποκωδικοποίηση του γραπτού λόγου σε προφορικό. Η αγγλική γλώσσα είναι μια «μη φωνητική» γλώσσα, δηλαδή άλλα γράφουμε και άλλα διαβάζουμε, σε αντίθεση με την ελληνική όπου υπάρχει στενή σχέση μεταξύ γραφήματος – φωνήματος και έτσι αυτό που γράφουμε αυτό και διαβάζουμε. Γι’ αυτό οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δίνουν ξεκάθαρους κανόνες φωνολογικής επίγνωσης στα παιδιά, εξηγώντας γιατί πχ το ΄plane’ διαβάζεται ‘πλέ΄ι΄ν’ και όχι ‘πλάνε’. Θα ήταν μάταιο να περιμένουν ότι οι μαθητές με δυσλεξία να το μάθουν επειδή ‘έτσι διαβάζεται η λέξη…’, μια που οι δυσλεξικοί δεν μπορούν να αυτοματοποιήσουν την ανάγνωση των λέξεων χωρίς να τους δίδονται συγκεκριμένοι κανόνες φωνολογικής αποκωδικοποίησης. Το ίδιο πρέπει να συμβαίνει στη γραμματική και τη σύνταξη προτάσεων. Σύμφωνα με έρευνες, η πρόκληση εκεί είναι να μπορούν οι μαθητές να οπτικοποιούν με καθαρότητα αφηγημένες έννοιες (π.χ. ενεργητική φωνή και πλάγιος λόγος) και να γίνεται συγκριτική και αναλογική σκέψη του φαινομένου και στην μητρική τους γλώσσα. Διότι μόνο εάν έχουν σαφή οπτική εικόνα αυτού που μαθαίνουν ενεργοποιώντας κέντρα του δεξιού ημισφαιρίου του εγκεφάλου, μπορούν να το κατανοήσουν και να το κατακτήσουν. Επιπλέον, ο ειδικός παιδαγωγός θα πρέπει να δώσει μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων μελέτης, έτσι ώστε ο μαθητής να μπορεί να οργανώνει την μνήμη του, να μπορεί κατανοεί αυτό που διαβάζει και να αναπτύξει μεταγνωστικες ικανότητες αυτοελέγχου και αυτοδιόρθωσης.
Είναι αλήθεια λοιπόν ότι τα παιδιά με δυσλεξία μπορούν να πετύχουν στην εκμάθηση της αγγλικής ως ξένη γλώσσα, μόνο εάν ο εκπαιδευτικός/ειδικός παιδαγωγός είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος ώστε η διδασκαλία του (πολυαισθητηριακή και διαφοροποιημένη στις ανάγκες του κάθε μαθητή ξεχωριστά) να μπορεί να εντάσσει παιδιά με δυσλεξία και άλλες ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ομαλά μέσα στην τάξη, βοηθώντας τα έτσι να παρακολουθήσουν με επιτυχία το μάθημα των αγγλικών. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μαθητές με δυσλεξία έχουν φυσιολογική ή και άνω του μέσου όρου νοημοσύνη και αν δεν μπορούν να μάθουν με τον τρόπο που εμείς διδάσκουμε, τότε προφανώς πρέπει να μάθουμε να διδάσκουμε με τον τρόπο που εκείνα μαθαίνουν.
Συνήθεις ερωτήσεις και απαντήσεις
1) Aπό ποια ηλικία πιστεύετε πως τα παιδιά με δυσλεξία (είναι ικανά) πρέπει να ξεκινήσουν την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας;
Όσο μικρότερο είναι ένα παιδί με ή χωρίς δυσλεξία, τόσο πιο ανοιχτό και εύπλαστο είναι στη μάθηση. Δυστυχώς, υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι η εκμάθηση της ξένης γλώσσας σε μαθητές με δυσλεξία πρέπει να γίνεται μετά τις πρώτες τάξεις του δημοτικού, πιστεύοντας ότι πρέπει να κατακτηθεί πρώτα η μητρική γλώσσα του μαθητή με δυσλεξία και μετά η όποια άλλη. Λόγω της έλλειψης εξειδικευμένων καθηγητών ξένων γλωσσών στην ειδική αγωγή, η διαδικασία της εκμάθησης της ξένης γλώσσας είναι συνήθως μια επίπονη διαδικασία για έναν μαθητή με δυσλεξία. Αυτό όμως δε συμβαίνει όταν οι καθηγητές είναι εξειδικευμένοι και διδάσκουν σε ένα οργανωμένο πλαίσιο που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του μαθητή. Στην περίπτωση αυτή, όσο νωρίτερα ξεκινήσει ένας μαθητής τη ξένη γλώσσα, ακόμα και πριν το δημοτικό, τόσο καλύτερα, ευκολότερα και γρηγορότερα θα μπορέσει να την κατακτήσει. Το δίλλημα λοιπόν δεν θα έπρεπε να εντοπίζεται στο πότε και στο εάν θα πρέπει ένας μαθητής με δυσλεξία να ξεκινήσει μια ξένη γλώσσα , αλλά στο πώς θα επιτευχθεί αυτό.
2. Όταν ένα παιδί παρακολουθεί μαθήματα αποκατάστασης δυσλεξίας, θα ήταν σκόπιμο, πρώτα να φτάσει σε ένα καλό επίπεδο αποκατάστασης στην ελληνική γλώσσα και μετά να ξεκινήσει την εκμάθηση αγγλικών;
Είναι αλήθεια ότι οι δυσκολίες στη μητρική γλώσσα ενός παιδιού μεταφέρονται και καθρεφτίζονται και στις ξένες γλώσσες, με κάποιες διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη φύση της γλωσσάς. Έτσι, παιδιά που δεν ακολουθούν πρόγραμμα παρέμβασης δυσλεξίας στην μητρική τους γλώσσα, μεταφέρουν περισσότερες δυσκολίες κατά την εκμάθηση των αγγλικών. Σε καμία περίπτωση όμως δεν είναι υποχρεωτική η παρέμβαση στην μητρική του γλώσσα πριν αρχίσει αγγλικά. Γενικότερα, παρατηρείται ότι όταν η εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας γίνεται από εξειδικευμένο ειδικό παιδαγωγό, ο μαθητής θα μπορέσει να βοηθηθεί γενικότερα στην βελτίωση της γλωσσικής του αντίληψη, μια που η εν γύμναση του σε οποιαδήποτε γλώσσα ενδυναμώνει τις όποιες γλωσσικές του αδυναμίες γενικώς.
3. Χρειάζεται περισσότερος χρόνος σε ένα παιδί με δυσλεξία για να μάθει μια ξένη γλώσσα;
Γενικότερα ένα παιδί με δυσλεξία είναι πιθανό να χρειαστεί περισσότερο χρόνο να μάθει μια ξένη γλώσσα λόγω των γενικών γλωσσικών αδυναμιών του και της μειωμένης ταχύτητας του τρόπου που επεξεργάζεται τις γλωσσικές πληροφορίες γενικότερα. Επιπλέων, σύμφωνα με έρευνες τα παιδιά με δυσλεξία διαφέρουν το ένα από το άλλο και οι εγκέφαλοί τους έχουν ξεχωριστά πρότυπα δραστηριότητας. Συνεπώς, προκύπτει μια διαφορετική πρόβλεψη για την πρόοδό τους στην εκμάθηση γλωσσών, καθώς και στη διάρκεια που χρειάζονται για να φτάσουν σε ικανοποιητικό επίπεδο μάθησης.
4. Πλέον, στα δημοτικά σχολεία διδάσκονται περισσότερες από μια ξένες γλώσσες. Πόσο μπορεί να ανταποκριθεί σ’ αυτό ένα παιδί με δυσλεξία ή άλλες μαθησιακές δυσκολίες
Είναι πάρα πολύ δύσκολο για ένα παιδί με γλωσσικές δυσκολίες να ανταποκριθεί στα μαθήματα των ξένων γλωσσών στο σχολείο, λόγω του ότι η συντριπτική πλειοψηφία των καθηγητών δεν έχει την κατάρτιση να εντάξει ομαλά τους μαθητές αυτούς στο μάθημα της ξένης γλώσσας. Δυστυχώς, η παγίδα εδώ δεν είναι μόνο ότι πολλά παιδιά δεν μπορούν να ανταποκριθούν στο μάθημα με επιτυχία, αλλά το ότι συχνά αποκτούν έντονα δευτερογενή συναισθηματικά προβλήματα που μπορεί να τα στιγματίσουν για μια ζωή. Ο μόνος τρόπος για να βοηθηθεί ο μαθητής στο να ανταποκριθεί στη τάξη του γενικού σχολειού, είναι μέσο της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, όπου πολύ πρόσφατα εκδόθηκε μέσο του πανεπιστημίου Θεσσαλίας, πρακτικό εργαλείο για βοήθεια στους ξενόγλωσσους καθηγητές του γενικού σχολειού, τη συγγραφή του οποίου υπογράφει η κυρία Παππά.
5.Τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζει το πρόγραμμα που εφαρμόζεται αποκλειστικά στο "I love dyslexia" και σε τι οφείλεται η μοναδικότητά του;
Το I love dyslexia είναι ο πρώτος και μοναδικός εξειδικευμένος χώρος στην Ελλάδα και από τους ελάχιστους παγκοσμίως για τη διδασκαλία των αγγλικών ως ξένη γλώσσα σε μαθητές (παιδιά, εφήβους, ενήλικες) με ή χωρίς δυσλεξία και άλλες μαθησιακές ανάγκες, που δημιουργήθηκε μετά από πολύχρονη ερεύνα και εμπειρία στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας σε μαθητές με μαθησιακές ιδιαιτερότητες. Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων χρησιμοποιούνται πρωτογενές εκπαιδευτικό υλικό-μέθοδος του Ι love dyslexia , νέες τεχνολογίες και εξειδικευμένες τεχνικές βιωματικής, πολυαισθητηριακής διδασκαλίας, που μετατρέπουν τις παραδοσιακές αίθουσες σε ‘ψηφιακές βιωματικές τάξεις’ με χρώμα, εικόνα, ήχο και κίνηση και φαντασία. Ως αποτέλεσμα, βελτιώνονται εντυπωσιακά η συγκέντρωση, η οργάνωση της μνήμης, οι δεξιότητες μελέτης και η γενική γλωσσική επίδοση, ενισχύοντας ταυτόχρονα την αυτοπεποίθηση και ψυχολογία των μαθητών.
Επιπλέων, μια από τις βασικές μεθόδους διδασκαλίας στο «Ι love dyslexia» είναι η ‘διαφοροποιημένη’ (differentiated instruction) που εφαρμόζεται παγκοσμίως σε ποιοτικούς εκπαιδευτικούς χώρους, με στόχο το «ξεκλείδωμα» όλου του δυναμικού των μαθητών. Σύμφωνα με τις βασικές αρχές της συγκεκριμένης μεθόδου, κανένας μαθητής δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο κατά τη διάρκεια του μαθήματος, ούτε ως προς τον τρόπο διδασκαλίας, ούτε ως προς το προϊόν των εργασιών του. Έτσι λοιπόν ο καθηγητής αγγλικών/ειδικός παιδαγωγός χρησιμοποιεί και προσαρμόζει εξειδικευμένα τεχνολογικά εργαλεία, διδακτικές μεθόδους και επιλεγμένο υλικό βασιζόμενος στη μαθησιακή ετοιμότητα, ανάγκες, ικανότητες, ενδιαφέροντα και μαθησιακό προφίλ των μαθητών που έχει αρχικά αξιολογήσει ενδελεχώς. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι αυτός ο τρόπος διδασκαλίας είναι εξαιρετικός για όλους τους μαθητές και όχι μόνο για τους μαθητές με δυσλεξία. Τέλος, η εκπαιδευτική μας προσέγγιση ως προς τους μαθητές, είναι ολιστική, καθώς το πρόγραμμα σπουδών μας αποτελείται από συνδυασμό ατομικών, ομαδικών (εργαστηριακών) και αυτόνομων μαθημάτων, με δραστηριότητες που καλλιεργούν νου, ψυχή και σώμα, καλλιεργώντας δεξιότητες ζωής, πολύτιμες στη ζωή των ανθρώπων του 21ου αιώνα.
6. Πώς ξεπερνιούνται τα προβλήματα στην ανάγνωση και ορθογραφία από τη στιγμή που τα αγγλικά είναι μη φωνητική γλώσσα;
Μια μη φωνητική γλωσσά όπως η αγγλική (αλλά γραφούμε και αλλά διαβάζουμε), χρειάζεται δομημένο, συστηματικό και πολυαισθητηριακό τρόπο διδασκαλίας, έτσι ώστε να μπορέσουν να την κατακτήσουν και οι μαθητές με δυσλεξία. Στη συντριπτική πλοιοψειφία των αγγλικών προγραμμάτων σε σκολεία και φροντιστήρια ΔΕ διδάσκονται ορθογραφικοί και φωνολογικοί κανόνες, ενώ θα έπρεπε. Η λεπτομερής διδασκαλία των γραφημάτων-φωνημάτων στο καινοτόμο και πρωτογενές υλικό του «I love dyslexia» για τη σωστή αποδικωποίηση της αγγλικής γλώσσας και τα εξειδικευμένα λογισμικά που χρησιμοποιούνται για εξάσκηση, βοηθούν εξαιρετικά τόσο στην βελτίωση της ανάγνωσης, όσο και της ορθογραφίας.
7. Τα παιδιά που έχουν πιστοποιημένη δυσλεξία στη χώρα μας εξετάζονται προφορικά. Ισχύει το ίδιο για την κατοχή ενός πτυχίου αγγλομάθειας;
Ο κάθε φορέας αγγλικών πτυχίων προσφέρει διαφορετικές τροποποιήσεις στην εξέταση των μαθητών με δυσλεξία. Οι μαθητές δεν εξετάζονται προφορικά, αλλά συνήθως έχουν περισσότερη ώρα εξέτασης και δε μειώνεται η βαθμολογία τους από τα ορθογραφικά λάθη.
Interesting info: Ο Albert Einstein είχε σοβαρές μαθησιακές ιδιαιτερότητες, που δεν του επέτρεψαν να πάρει απολυτήριο Λυκείου! Στην ξένη γλώσσα, η βαθμολογία του ήταν κατά πολύ, κάτω του μετρίου!
Αγγελική Παππά ΜEd
Καθηγήτρια Αγγλικών – Ειδική Παιδαγωγός
Επιστημονική Υπεύθυνη I love dyslexia
Επιστημονικός Συνεργάτης Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Πανεπιστημίου Θεσσαλίας