Μοναχοπαίδι vs δεύτερο παιδί

Υπάρχουν πολλοί μύθοι γύρω από τα μοναχοπαίδια. Ένας από τους πιο διαδεδομένους είναι ότι γίνονται εγωκεντρικά και εξαρτημένα άτομα και ότι επιθυμούν να στρέφεται η προσοχή των άλλων γύρω από τα ίδια. Κι αυτό φυσικά μπορεί να συμβεί, αν οι γονείς επιδείξουν ασφυκτική φροντίδα για το παιδί και του αφαιρέσουν κάθε ευθύνη ή καθήκον. Αυτός ο τύπος του μοναχοπαιδιού όμως δεν είναι τόσο συχνός. Στα περισσότερα μοναχοπαίδια η παιδική τους ηλικία τούς έχει προσφέρει διάφορα πλεονεκτήματα.

Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι η διαμόρφωση υψηλής αυτοεκτίμησης και η πίστη στις ικανότητές τους. Σύμφωνα με σχετική έρευνα, οι περισσότεροι από τους πρώτους αστροναύτες ήταν μοναχοπαίδια. Τόλμησαν δηλαδή στην κυριολεξία να κάνουν το άλμα στο άγνωστο, γιατί είχαν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Γενικά, τα μοναχοπαίδια αποκτούν ευρύτερους ορίζοντες απ’ ό, τι τα άλλα παιδιά, μιας και δεν υπάρχουν αδέλφια που θα χρειαστεί να ανταγωνιστούν. Δεν  αναλώνονται σε καβγάδες με τα αδέλφια τους, δε χρειάζεται να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους σε σχέση με αυτά. Το μοναχοπαίδι αναπτύσσεται με αυτονομία και συνεχίζει κι όταν ενηλικιωθεί να νιώθει ελεύθερο στις σχέσεις του με τους άλλους και τους αντιμετωπίζει ισότιμα. Δε χρειάζεται, παραδείγματος χάρη, να παίξει παιχνίδια στο χώρο της δουλειάς, όπου πολύ συχνά βλέπουμε το μικρό αδελφό ν’ αντιμετωπίζει τους συναδέλφους του με το δέος που είχε απέναντι στα μεγαλύτερα αδέλφια του, ή τον πρωτότοκο να επιχειρεί αυθόρμητα να επιβληθεί στους συναδέλφους του με τον τρόπο που επιβαλλόταν, όταν ήταν παιδί, στα μικρότερα αδέλφια του.

Τα μοναχοπαίδια μπορούν σε μεγάλο βαθμό να διαλέγουν ελεύθερα τη θέση τους στις ομάδες στις οποίες πρόκειται να συμμετάσχουν, και δεν είναι οι τύποι που θα καταλάβουν μία καρέκλα για πάντα. Την καρέκλα την παραχωρούν εύκολα στους άλλους. Τους αρέσει να καταπιάνονται με καινούργια πράγματα κι αυτό το κάνουν χωρίς να σκέφτονται το προσωπικό γόητρο.

Το δεύτερο παιδί – ο εκθρονισμός

Η ζωή όλων των παιδιών με μικρότερα αδέλφια έχει σφραγιστεί από ένα βίαιο γεγονός. Έχουν κάποτε υποχρεωθεί να κατέβουν από το θρόνο. Κι αυτό έχει επιπτώσεις, ιδίως όταν το παιδί είναι το πρωτότοκο ή όταν η απόσταση από το επόμενο παιδί είναι τέσσερα και περισσότερα χρόνια. Δεν είναι βέβαιο ότι όλοι θυμούνται το γεγονός του εκθρονισμού με τον ίδιο δραματικό τρόπο. Είναι όμως πάντοτε ένα συμβάν που αφήνει βαθιά ίχνη. Πόσο βαθιά είναι, εξαρτάται από τη διαφορά ηλικίας ανάμεσα στα παιδιά και τη σχέση ανάμεσα στους γονείς και κάθε παιδί χωριστά.

Ένα παιδί που σύντομα ακολουθείται από μία μικρή αδελφή ή έναν αδελφό μπορεί να νιώσει βίαια τον εκτοπισμό του από το νεότερο, ο εκθρονισμός όμως μπορεί να είναι τραυματικός και στην περίπτωση που η διαφορά ηλικίας είναι μεγάλη, αν ο μεγάλος έχει συνηθίσει στην ιδέα ότι είναι το μόνο παιδί και η θέση αυτή του αρέσει.

Αν οι γονείς βρεθούν πολύ κοντά στο μεγαλύτερο παιδί, ο εκθρονισμός δεν θα έχει τόσο ισχυρό αντίκτυπο.

Όταν το δεύτερο παιδί είναι το μεσαίο…

Από την άλλη, το μεσαίο παιδί (στις οικογένειες με τρία παιδιά) είναι συνήθως το «συμπιεσμένο» παιδί. Ωστόσο, η «συμπίεση» που υφίσταται εξαρτάται από την κατανομή των φύλων στην αδελφική ομάδα καθώς και από την απόσταση μεταξύ τους. Αν αυτή είναι τρία-τέσσερα χρόνια από παιδί σε παιδί, σπάνια υπάρχει πρόβλημα, γιατί οι γονείς έχουν αρκετό χρόνο να ασχοληθούν με κάθε παιδί κι έτσι καθένα αναπτύσσεται με το δικό του ρυθμό.

Τα παιδιά επηρεάζονται πάντοτε πιο πολύ από τον αδελφό ή την αδελφή που κατέχει την πλησιέστερη προς αυτούς θέση, δηλαδή τον αμέσως μεγαλύτερο ή μικρότερο. Αν μια οικογένεια αποκτήσει το πρώτο παιδί αγόρι, το δεύτερο κορίτσι και το επόμενο αγόρι, τα δύο αγόρια θα αναπτύξουν διαφορετικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και η κατανομή των ρόλων ανάμεσά τους δεν θα είναι η ίδια, όπως αν δε μεσολαβούσε κορίτσι ανάμεσά τους.

Βασιλική Παππά, MSc, PhD,

Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Ψυχολόγος στα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΧΟΥΡΔΑΚΗ.