Γιατί μεγαλώνουμε στην Ελλάδα διαφορετικά το αγόρι από το κορίτσι; Πώς θα σπάσουμε τα στερεότυπα!

Μακρύς  φαίνεται να είναι ο δρόμος προς την ισότητα των φύλων, όπως καταδεικνύουν τα πρόσφατα στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) που δημοσίευσε τον Δείκτη Ισότητας των Φύλων για το 2019. Τα ευρήματα για την Ελλάδα είναι απογοητευτικά παρά τα θετικά βήματα που έχουν γίνει, καθώς η χώρα μας καταλαμβάνει την τελευταία θέση ανάμεσα σε 28 χώρες συγκεντρώνοντας 51,2 μονάδες ενώ ο μέσος όρος για την Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά είναι στις 67,4 μονάδες.

Αυτά τα αποτελέσματα έχουν  φυσικά να κάνουν με τον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας στην Ελλάδα. Η ψυχολόγος του all4mama.gr  θα απαντήσει στο βασικο ερώτημα "πόσο διαφορετικό τελικά είναι το μεγάλωμα ενός κοριτσιού από ένα αγόρι" και "πόσες από αυτές τις διαφορές είναι στερεοτυπικές τελικά";

Ίσοι ή ίδιοι και ποια η διαφορά;

Αρχικά να προσδιορίσουμε τί εννοούμε όταν μιλάμε για ισότητα. Ισότητα είναι όταν μια γυναίκα που πάει σε μια συνέντευξη για δουλειά έχει ακριβώς τις ίδιες πιθανότητες να την προσλάβουν με έναν άντρα υποψήφιο. Μιλάμε για ίσές ευκαιρίες λοιπόν. Δεν εννοούμε ωστόσο ότι τα 2 φύλα είναι ίδια, γιατί δεν είναι. Πλήθος ερευνών καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν βιολογικές και όχι μόνο διαφορές ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό.

Άντρες και γυναίκες αρχικά όπως προ είπαμε, διαφέρουν βιολογικά. Διαφέρει η ανατομία του εγκεφάλου τους καθώς και οι ορμόνες τους. Όμως οι διαφορές τους επεκτείνονται και σε άλλους τομείς.

Σε μια έρευνα με μαϊμούδες βρέθηκαν τα αρσενικά να επιλέγουν να παίξουν με παιχνίδια κατηγοριοποιημένα ως αγορίστικα παραδοσιακά, όπως φορτηγάκια και τροχούς ενώ τα θηλυκά μαμουδάκια επέλεγαν να παίξουν με λούτρινα παιχνίδια. Σε μιαάλλη πιο πρόσφατη έρευνα βρέθηκε ότι μωρά ηλικίας 9-17 μηνών ( ηλικία που το μωρό ακόμα δεν έχει αναπτύξει την κοινωνική εικόνα του φύλου) επέλεγαν να παίξουν με στερεοτυπικά παιχνίδια που εναρμονίζονταν με το φύλο γέννησης τους .

Αυτά τα αποτελέσματα έκαναν τους ερευνητές να έχουν ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον στις διαφορές που έχουν τα 2 φύλα μεταξύ τους γιατί ενίσχυσε την βιολογική επίδραση αυτών των διαφορών.

Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Diane Halpern μίλησε εκτενώς για τις διαφορές που έχουν τα 2 φύλα μεταξύ τους. Οι γυναίκες επιτυγχάνουν υψηλότερο σκορ σε δοκιμασίες που σχετίζονται με αναγνωστική κατανόηση, με συντονισμό λεπτής κινητικότητας και αντίληψης της ταχύτητας καθώς και βρέθηκαν κατά μέσο όρο να έχουν μεγαλύτερα ποσοστά επιτυχίας στην ανάκληση πληροφοριών από την μακρά μνήμη (long- term memory).

Οι άντρες από την άλλη βρέθηκαν να μπορούν με μεγαλύτερη ευκολία να ανακαλέσουν μνήμες από την μνήμη εργασίας (working memory) και να αντιλαμβάνονται καλύτερα των χώρο καθώς και την ικανότητα να μπορούν νοητικά να επεξεργαστούν επιτυχώς τί γίνεται όταν ένα πολύπλοκο αντικείμενο πολλών διαστάσεων περιστρέφεται στον χώρο.

Πολλές από αυτές τις γνωστικές διαφορές εμφανίζονται πολύ νωρίς στα μωρά. Από 2- 3 μηνών παρατηρούμε το κορίτσια να ανταποκρίνονται γρηγορότερα σε πρόσωπα και να μιλάνε νωρίτερα από τα αγόρια, ενώ τα αγόρια ίδιας ηλικίας αντιδρούν ταχύτερα σε αντιφατικές διαφορές που παρουσιάζουν τα αντικείμενα γύρω τους.

Άρα λοιπόν είναι πολύ σημαντικό να αποδεχτούμε ότι ναι, υπάρχουν διαφορές μεταξύ αντρών και γυναικών, μεταξύ κοριτσιών και αγοριών και αυτό είναι ωραίο. Δεν είμαστε ίδιοι. Τί γίνεται όμως όταν με αφετηρία αυτές τις διαφορές καταλήγουμε να μεγαλώνουμε γενιές παιδιών που τους συμπεριφερόμαστε διαφορετικά απλά και μόνο επειδή έχουν διαφορετικό φύλο;Γιατί σε έναν διαπληκτισμό στον δρόμο εάν εμπλέκεται μια γυναίκα θα ακουστούν σχόλια « πήγαινε να πλύνεις κανένα πιάτο ;», ενώ στον ίδιο διαπληκτισμό αν είναι μεταξύ αντρών θα ακουστούν άλλου είδους κοσμητικά επίθετα;

Και τί γίνεται όταν οι απαιτήσεις μου από το παιδί μου καθορίζονται από το αν είναι αγόρι ή κορίτσι;

Η Ελληνική κοινωνία είναι κλειστή και για αυτό στις κοινωνικές αλλαγές είναι πιο αργή. Εκτός από τον δείκτη ισότητας των φύλων που προαναφέραμε, η Ελλάδα έρχεται τελευταία σε Ευρωπαϊκές δημοσκοπήσεις όσο αφορά την αναγνώριση και αποδοχή μειονοτήτων που έχουν να κάνουν με το φύλo.Έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (64%) σε διακρίσεις που σχετίζονται με το φύλο και η Ελληνική κοινή γνώμη έρχεται στις πιο χαμηλές βαθμίδες στην αποδοχή του γάμου των ομοφυλόφυλων σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. (Ευρωβαρόμετρο, 2009).

Πώς μεγαλώνουμε διαφορετικά τον γιο από την κόρη μας;

Η ελληνική οικογένεια μεγαλώνει διαφορετικά τον γιο από την κόρη ακόμα και σήμερα. Υπάρχει η παροιμία «της καλομάνας το παιδί το πρώτο να είναι κορίτσι»... Σε μια παροιμία ενός λαού πολλές φορές κρύβεται ολόκληρη η φιλοσοφία και τα πιστεύω του.

Τί σημαινει λοιπόν αυτή η  παροιμία; Γιατί να είναι τύχη το πρώτο παιδί να είναι κορίτσι;Είναι τύχη, επειδή το κορίτσι είναι το φύλο που φροντίζει, είναι το φύλο που γίνεται μητέρα και το φύλο που έχει έμφυτο το ένστικτο της περίθαλψης, άρα όταν γεράσει ο γονιός θα έχει εξασφαλισμένο ότι θα είναι κάποιος εκεί να τον φροντίσει, « να του φέρει ένα ποτήρι νερό», όπως λέει ο λαός. Άρα δια της ατόπου απαγωγής καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι γονείς που έχουν πρώτο παιδί αγόρι, «θα πεθάνουν στην ψάθα» γιατί τα αγόρια είναι από τη φύση τους πιο ανεξάρτητα και δεν ξέρουν να φροντίσουν κάποιον γιατί δεν έχουν κάποιο ένστικτο αντίστοιχο όπως οι γυναίκες της μητρότητας.

Επίσης στα αγόρια ως κοινωνία δικαιολογούμε συμπεριφορές ακόμα και αποκλίνουσες πιστεύοντας ότι δικαιολογούνται από το φύλο τους, οπότε σε ένα επιθετικό αγόρι μπορεί να επιδείξουμε μεγαλύτερη επιείκεια γιατί «ε ,εντάξει, αγόρι είναι ,τα αγόρια δέρνουν», ενώ για την ίδια συμπεριφορά ενός κοριτσιού να θορυβηθούμε δυσανάλογα.

Δεν είναι φύσει αναίσθητα τα αγόρια ούτε τα κορίτσια είναι το μοναδικό φύλο που μπορεί να φροντίσει τους γύρω του. Έτσι όμως μας έμαθαν…..

Ποιοι μας τα έμαθαν όμως;

Οι δικοί μας γονείς- Αν έχω μεγαλώσει σε ένα σπίτι όπου εγώ ως κορίτσι έπρεπε να βοηθάω στο μάζεμα και στρώσιμο του τραπεζιού, στο συγύρισμα, στο babysittingτης μικρής μου ξαδέλφης και στο καθάρισμα ενώ ο αδελφός μου δεν συμμετείχε σε τίποτα από όλα αυτά γιατί είναι « γυναικείες δουλειές», τότε είναι πολύ πιθανό να μεταφέρω αυτές μου τις πεποιθήσεις στα δικά μου παιδιά. Άρα όταν θα πάω να αλλάξω πάνα στο μικρότερο μέλος της οικογένειας, θα φωνάξω την κόρη μου να βοηθήσει, αλλά όχι τον γιό μου.

Η κοινωνία-  μέσα από τις παροιμίες όπως είπαμε νωρίτερα, ή και τα παραμύθια στα παιδιά περνάμε τα πιο ισχυρά μηνύματα. Τα περισσότερα κλασσικά παραμύθια παρουσιάζουν τον άντρα σωτήρα και την γυναίκα στη θέση εκείνης που χρειάζεται βοήθεια για να προχωρήσει. Ή στον αντίποδα υπάρχουν παιδικά που παρουσιάζουν τον άντρα λίγο χαζούλη ή λίγο γκαφατζή και έρχεται η μητέρα στο τέλος και σώζει την κατάσταση. Είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο ενισχύονται στερεοτυπικές αντιλήψεις για τα φύλα στα μικρά παιδιά .

Από τα media- στις διαφημίσεις βλέπουμε τους άντρες να παρουσιάζουν συγκεκριμένα προϊόντα και να έχουν άρα και συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Σπάνια θα δούμε διαφήμιση από παιδικό αφρόλουτρο να κάνει μπάνιο τα παιδιά ο μπαμπάς χωρίς την μητέρα στο πλάνο όπως επίσης σπάνια θα δούμε διαφήμιση για εργαλεία με γυναίκα πρωταγωνίστρια. Είναι επειδή οι γυναίκες δεν μαστορεύουν επειδή τους λείπει το «γονίδιο  του μαστορέματος» ή επειδή ποτέ δεν ενισχύσαμε την κόρη μας να συμμετέχει σε μερεμέτια στο σπίτι; Και για την διαφήμιση με το παιδικό αφρόλουτρο ο λόγος που σπάνια θα δούμε να το διαφημίζει άντρας είναι επειδή στους άντρες λείπει το « γονίδιο της πατρότητας», ή μπορεί να σχετίζεται με το ότι όταν δούμε ένα αγόρι 4 χρονών να θέλει να παίξει με κούκλες η αυτόματη απάντηση μας είναι αρνητική ;

Τί μπορώ να κάνω για να μεγαλώσω το παιδί μου απαλλαγμένο από έμφυλα στερεότυπα;

Δουλεύω με τον εαυτό μου να αναγνωρίσω μη παραγωγικά μοτίβα και σχήματα σκέψης σε σχέση με τα 2 φύλα- όλοι από κάπου ήρθαμε και όλοι κάτι κουβαλάμε. Θέλω να βλέπω την στιγμή που κάποιος γίνεται γονιός ως την ευκαιρία του να δει κατάματα τα φορτία του παρελθόντος και να αξιολογήσει τί είναι δικό του και τί του φόρεσαν αλλά πια τον στενεύουν και θέλει κάτι άλλο. Αν λοιπόν μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου η θέση του άντρα ήταν υποβαθμισμένη επειδή όπως λέει η γνωστή ταινία « στο σπίτι μπορεί η κεφαλή να είναι ο άντρας, αλλά η γυναίκα είναι ο λαιμός και στρέφει το κεφάλι όπου η ίδια θέλει» , τότε είτε είμαι άντρας είτε γυναίκα μπορώ να αλλάξω αυτό το « μάθημα ζωής» και να στοχεύσω σε ένα σπίτι ισότιμο και με αμοιβαίο σεβασμό.

Σπάω τον κύκλο των στερεοτύπων- αφού κατακτήσω το προηγούμενο βήμα ακολουθεί η δράση.Αφού έχω αναγνωρίσει τί αναπαράγω περνάω στην φάση του αλλάζω την ιστορία. Οπότε, όταν έρθει η έφηβη κόρη μου και μου πει ότι θέλει να ακολουθήσει ένα επάγγελμα στερεοτυπικά αντρικό και με δύσκολα ωράρια να μην είναι η πρώτη μου ερώτηση « πώς όμως θα συνδυάσεις το επάγγελμα αυτό βρε αγάπη μου με την οικογένεια;». Γιατί πρώτον με τον τρόπο μου της περνάω τις δικές μου προσδοκίες για την ζωή, να κάνει δηλαδή οικογένεια, ενώ μπορεί να επιλέξει να μην κάνει. Και δεύτερον αυτή η ερώτηση ,για το πώς συνδυάζεται μια απαιτητική δουλειά με οικογένεια θα ήταν ίσως πιο αποδεκτή αν την κάναμε και στον γιό μας. Όπως είπαμε και παραπάνω, περνάμε τα στερεότυπα και τις προσδοκίες που έχουμε για τα 2 φύλα με πολλούς τρόπους στα παιδιά μας.

Δίνω ελευθερία στην επιλογή των δραστηριοτήτων τους- αφήστε τα παιδιά σας να παίξουν με ό,τι θέλουν. Δεν υπάρχουν κοριτσίστικα και αγορίστικα παιχνίδια. Υπάρχουν παιχνίδια και μέσα από διαφορετικά παιχνίδια τα παιδιά αναπτύσσουν διαφορετικές δεξιότητες. Οπότε όταν στερώ από ένα αγόρι να παίξει με κούκλες του στερώ την ευκαιρία να αναπτύξει ενσυναίσθηση ακόμα και να βελτιώσει την λεπτή του κινητικότητα. Όταν υποδύομαι τον γονιό μέσα από αυτό το παιχνίδι ρόλων μαθαίνω να κουμπώνω το ρουχαλάκι του μωρού, συντονίζω τις κινήσεις μου στο τάισμα του και μαθαίνω να φροντίζω έναν άλλον άνθρωπο έστω και ψεύτικο. Αυτό ακριβώς για το οποίο ενήλικες κατηγορούμε τους άντρες ότι στερούνται του ένστικτού αυτού…δεν το στερούνται. Το μόνο που μπορεί να έχουν στερηθεί είναι η ευκαιρία να το αναπτύξουν.

Εμείς ως ζωντανό παράδειγμα- όπως έχουμε ξαναπεί, τα παιδιά μαθαίνουν περισσότερο από αυτό που βλέπουν παρά από αυτό που ακούν. Ένα παιδί που βλέπει τον πατέρα του να βάζει πλυντήριο και την μητέρα να διεκδικεί με τον ίδιο ζήλο, που κοινωνικά επιτρέπεται στον άντρα συνήθως, τα όνειρα της είτε αυτό μεταφράζεται σε καριέρα είτε σε άλλες δραστηριότητες, θα είναι ένα παιδί που μαθαίνει ότι οι επιθυμίες του και τα όνειρα του δεν καθορίζονται από το φύλο του αλλά από την δίκη του στάση απέναντι στους στόχους που θέτει.

Και μην ξεχνάτε, κανείς δεν είπε ότι το να μεγαλώνεις παιδιά είναι εύκολο. Είναι όμως συναρπαστικό . Νομίζουμε ότι εμείς μαθαίνουμε στα παιδιά μας τον κόσμο, αλλά στην πραγματικότητα μας μαθαίνουν πολύ περισσότερα τα ίδια, αρκεί να σταματήσουμε και να τα ακούσουμε. Και βαδίζουμε μαζί….Γιατί στο «μαζί» κρύβεται το μυστικό…..

Έττυ Βαρούχ

Σύμβουλος ψυχικής υγείας – ψυχοθεραπεύτρια

MSc  in Applied Psychology

E-mail: ettyvarouchpsy@gmail.com