Σοφία Μαντούβαλου: Η αγαπημένη συγγραφέας που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2019 μιλάει στο All4mama

Έχουμε και λέμε... Έχει γράψει κοντά στα 80 βιβλία, έχει εκδώσει έως τώρα εβδομήντα βιβλία για παιδιά και νέους, το έργο της στην παιδική λογοτεχνία έχει διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Είναι δημιουργός μεγάλου αριθμού εκπαιδευτικών ταινιών, μερικές από τις οποίες έχουν αποσπάσει διακρίσεις διεκδίκησε για το σύνολο του έργου της, ανάμεσα σε 29 συγγραφείς από όλο τον κόσμο, το εξαιρετικής σημασίας Διεθνές Βραβείο Άντερσεν Ίββυ το 2014 και τώρα η πολυαγαπημένη συγγραφέας παιδικών βιβλίων Σοφία Μαντουβάλου τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου 2019 για το έργο της «Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια» και όχι άδικα. Στο βιβλίο αυτό εκτυλίσσεται μία αλληγορική ιστορία στην οποία μέσω της χρήσης χαρακτήρων ζώων και όχι ανθρώπων διαφαίνονται και συνδέονται με εξαιρετική μαεστρία τρία διαφορετικά θέματα: οι τρόποι επιβολής της εξουσίας, η καταπίεση των γυναικών και το πώς συντελείται η απελευθέρωση μέσω της ανάγνωσης ιστοριών. Όλα αυτά εξετάζονται από την σκοπιά του παραλόγου, του χιούμορ και της φαντασίας – όπως άλλωστε συμβαίνει και στα υπόλοιπα παιδικά βιβλία της- μαγνητίζοντας έτσι το ενδιαφέρον των παιδιών και περνώντας το μήνυμα που θέλει να τους δώσει.

Συνέντευξη στην Μαρία Αντωνίου

 Κερδίσατε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου (2019) για το έργο με τίτλο «Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια» (εκδόσεις Πατάκη 2018). Πώς νιώθετε για αυτό;
Το Κρατικό, είναι ένα σημαντικό βραβείο για κάθε συγγραφέα. Δεν θα μπορούσα παρά να νιώθω χαρά για αυτήν την τιμή. Στο παρελθόν  είχα προταθεί ως υποψήφια για κρατικό βραβείο με  άλλα μου βιβλία αλλά ποτέ δεν το είχα πάρει.  Η επιβράβευση  μου δίνει χαρά. Όμως το πραγματικό βραβείο ένας συγγραφέας το  παίρνεις από τα μάτια των παιδιών που έχουν επικοινωνήσει με το έργο του. Αυτά του δίνουν δύναμη να  συνεχίσει να γράφει.

    Έχετε γράψει βιβλία τόσο για ενήλικες όσο και για παιδιά. Τι σας  ώθησε στο να ασχοληθείτε με την παιδική λογοτεχνία;
Αφορμή και πηγή έμπνευσης για το πρώτο μου βιβλίο ήταν ο γιος μου όταν θέλησα σαν καλή μαμά να του γνωρίσω τις νότες. Καθώς μεγάλωνε, μεγάλωνε και το ηλικιακό κοινό για τα οποία έγραφα τα βιβλία μου. Νομίζω πως διατηρώ ένα μικρό παιδί μέσα μου που καταλαβαίνει των κόσμο των παιδιών και μπορεί να επικοινωνήσει μαζί τους.  Δεν θεωρώ πως είναι τυχαίες οι επιλογές των σπουδών μου στην εξελικτική ψυχολογία, τα Παιδαγωγικά , την Εκπαιδευτική τεχνολογία και τη σκηνοθεσία . Ξέρω πως αναπτύσσεται , πως νοιώθει και πως μαθαίνει ένα παιδί και μιλάω τη γλώσσα του ,τη γλώσσα του λόγου και τη γλώσσα της εικόνας. Έχω περισσότερο ασχοληθεί με το χώρο της παιδικής λογοτεχνίας γιατί μου επιτρέπει να  παίζω-γράφω , να ξορκίζω το κακό και να ονειρεύομαι την ουτοπία ενός καλύτερου κόσμου.  Όταν πεζογραφώ για ενήλικες αναγνώστες τα πράγματα με δυσκολεύουν συναισθηματικά γιατί τα υπαρξιακά μυθιστορήματα έχουν άλλες ανασκαφικές απαιτήσεις.

Το να γράψει κανείς παιδικά βιβλία αποτελεί ίσως το πιο δύσκολο και περίπλοκο συγγραφικό είδος. Ποιες είναι οι ευθύνες σας απέναντι στα παιδιά όταν γράφετε ένα βιβλίο γι' αυτά;
Η ευθύνη είναι μεγάλη. Με τα βιβλία σου δίνεις μορφή στο λόγο ,τη σκέψη και το συναίσθημα του παιδιού αναγνώστη.

Πηγαίνεις τα παιδιά μια εκδρομή στη ζωή χέρι- χέρι με τη φαντασία της πραγματικότητας και την πραγματικότητα της φαντασίας.

Μέσα από τα όνειρα και τον πυρήνα ελευθερίας που κρύβει κάθε βιβλίο τα παιδιά γνωρίζουν τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω τους και διαμορφώνουν τις αξίες με τις οποίες θα πορευθούν στη ζωή. Ο δικός τους λόγος, η θέση τους για τη ζωή διαμορφώνεται από τη σκέψη και το συναίσθημά τους καθώς συνομιλούν με αυτά του συγγραφέα.

Είναι εύκολο εσείς ως ενήλικας να γράψετε ένα βιβλίο για παιδιά που θα πρέπει να έχει τέτοια νοοτροπία ώστε να τα προσεγγίσει;
Για μένα πια, μετά από εμπειρία σαράντα χρόνων γραφής, με παραγωγή ογδόντα βιβλίων είναι πολύ εύκολο. Βέβαια κάθε βιβλίο έχει τις δικές του απαιτήσεις και λειτουργικές δυσκολίες.

Όταν γράφεις ένα βιβλίο είναι σαν να λύνεις ένα πρόβλημα, μία μαθηματική εξίσωση:  Ο λόγος = σκέψη + συναίσθημα. Πιστεύω ότι το ταλέντο του συγγραφέα που γράφει λογοτεχνία για παιδιά  βρίσκεται στη ικανότητά του να λύσει αυτή την εξίσωση ώστε να προσεγγίζει τα παιδιά της ηλικίας που απευθύνεται.

Τα παιδιά είναι ένα απαιτητικό κοινό ως προς την ποιότητα που οφείλεις να τους προσφέρεις αλλά καθόλου δύσκολο γιατί είναι πάντα έτοιμα να τα πας μια εκδρομή στην ζωή χέρι, χέρι με τη φαντασία. Το δύσκολο είναι να βρεις τον τρόπο να εμψυχώσεις τη σκέψη , το συναίσθημα και το λόγο τους  ώστε η εμπειρία της παιδικής λογοτεχνίας  να γίνει το όχημα ελευθερίας που χρειάζονται για να λυτρωθούν, να ονειρευτούν, να  ανακαλύψουν και  να διαμορφώσουν τον εαυτό του και τα νέα όρια της πραγματικότητα που επιθυμούν.

 Από τα παιδικά βιβλία που έχετε γράψει ποιο είναι το αγαπημένο σας;
Είναι σαν ρωτάτε μια μαμά πιο παιδί της αγαπάει περισσότερο. Θα σας απαντήσει πως όλα τα κομμάτια του εαυτού της τα αγαπάει το ίδιο. Όμως κάθε παιδί έχει ένα ιδιαίτερο χάρισμα για το οποίο το αγαπάει. Πως μπορεί να μην έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου το πρώτο μου βιβλίο, το ΝΤΟΡΕΜΙΦΑΣΟΛΑΣΙ που με έκανε συγγραφέα, ή "η δασκάλα που το κεφάλι της έγινε καζάνι", βιβλίο που αγαπήθηκε όσο κανένα από τα παιδιά.

Τα βιβλία μου και θεματικά και λογοτεχνικά ακολουθούν την προσωπική μου εξέλιξη. Κάθε ένα είναι ξεχωριστό για μένα γιατί  μου θυμίζει τα σημεία της ατομικής μου πορείας μέσα στο κοινωνικό γίγνεσθαι προς έναν καλύτερο κόσμο.

 Ποια είναι η πηγή έμπνευσής σας;
Ως συγγραφέας έχω μια  διεισδυτική  ματιά στα πράγματα και στη σύγχρονη κοινωνία, Οτιδήποτε  μπορεί να ελευθερώσει τα παιδιά από την ακινησία της στερεότυπης σκέψης  και να τα βοηθήσει  να αισθάνονται , να εκφράζονται και να δρουν με ατομική και συλλογική ευθύνη για έναν καλύτερο κόσμο,  γίνεται πηγή έμπνευσης για μένα.

Μία συζήτηση, μία λέξη, ένα γεγονός, ένα βιβλίο που διάβασα, μία επίσκεψη σε σχολείο, μια φωτογραφία, ένα ζωγραφικός πίνακας, μία σαπουνόφουσκα την ώρα που πλένω τα πιάτα μπορεί να γίνουν αφορμή για ένα βιβλίο.

Μερικές φορές με κατατρώει ένα θέμα και έρχεται η έμπνευση και κάθεται επάνω. Άλλες φορές πάλι έρχεται η έμπνευση χωρίς να ξέρω τι θέλω να πω ακριβώς. Τη βάζω τότε στο συρτάρι και εκεί που την είχα ξεχάσει έρχεται και βρίσκει τη θέση της μετά από χρόνια.

Το βιβλίο σας «Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια» αποτελεί μία αλληγορία και αναφέρεται στο δικαίωμα στην γνώση που θα έπρεπε να έχει κάθε κορίτσι. Πώς σκεφτήκατε και αποφασίσατε να γράψετε σχετικά με αυτό το θέμα;
Ένας υπέροχος δάσκαλος από την Κύπρο, ο Κώστας Παπαπέτρου, έκανε στο σχολείο του έναν διαγωνισμό  φωτογραφίας με θέμα «πως με ένα βιβλίο ανοίγει το μυαλό». Ανάμεσα στις φωτογραφίες ήταν και αυτή ενός μικρού μαθητή που σκυμμένος  διάβαζε στις κότες ένα δικό μου βιβλίο.  Τότε άστραψε η ιδέα μέσα μου να γράψω το  αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια.

Η  ισοτιμία των φύλων, η ελευθερία στη γνώση, η τόλμη να αγωνίζεσαι για το δίκαιο το δικό σου και  των άλλων είναι βασικά μου πιστεύω  και όπως φαίνεται έγιναν και του ήρωα του βιβλίου.

Αφιερώσατε το βιβλίο αυτό στην Μαλάλα Γιουσαφζάι. Γιατί;
Γιατί ως γνωστό η Μαλάλα, η νεαρή κοπέλα από τo Πακιστάν διεκδίκησε με κόστος το δικαίωμά της στη μόρφωση και έγινε παγκόσμιο σύμβολο.

Χαρακτηριστικό των βιβλίων σας είναι το χιούμορ. Τι ρόλο παίζει το χιούμορ στην δική σας ζωή;
Ως χάχανο εκ γενετής, το χιούμορ για μένα είναι τρόπος ζωής. Μου φτιάχνει τη διάθεση γιατί δεν μπορεί να είναι ποτέ θυμωμένο και  λειτουργεί σαν  καταλύτης στη επικοινωνία μου με τους  ανθρώπους .
Το χιούμορ εκτός από δίαυλος επικοινωνίας και εξορκιστής  του κακού είναι και στυλ γραφής. Πώς να απαρνηθείς τον εαυτό σου όταν γράφεις;

Ποια είναι τα επόμενα συγγραφικά σχέδιά σας;
Καινούργιες ιδέες, ημιτελή μυθιστορήματα, ολοκληρωμένες ιστορίες, επανεκδόσεις , περιμένουν τη σειρά τους.   Αυτή τη στιγμή εργάζομαι επάνω σε δύο βιβλία «Το Ξεσχολείο και ο Κακλός μαθητής» που μαζί με τα βιβλία μου  «Η δασκάλα που το κεφάλι της έγινε καζάνι», «Ο δάσκαλος με τα όνειρα στα μάτια» και «Το φάντασμα του μαυροπίνακα» ολοκληρώνουν το όνειρό μου για μία καινοτόμο και δημοκρατική εκπαίδευση που διδάσκει παιδιά και όχι γνώσεις.  Υπό έκδοση  βρίσκονται δύο καινούργια βιβλία και υπό επανέκδοση τα βιβλία της αγαπημένης σειράς «Μια φορά ήταν η Κολοτούμπα».

Η Σοφία Μαντουβάλου γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα.  Με το ταλέντο της και έχοντας ως εφόδιο τις σπουδές της στην εξελικτική ψυχολογία, την εκπαιδευτική τεχνολογία και την σκηνοθεσία έχει γράψει περισσότερα από 80 βιβλία για νέους και παιδιά τα οποία έχουν διακριθεί τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό και έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, κινέζικα και κορεάτικα. Το βραβευμένο βιβλίο "Το αγόρι που διάβαζε στις κότες παραμύθια", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη